Imię JEZUS, czyli JAHWE (Bóg) jest zbawieniem

Dariusz Długosz (Muzeum Luwru)/AH / 19.12.2023

fot. s. Amata J. Nowaszewska / FNS

Gdy już wkrótce zasiądziemy w gronie Rodziny i Bliskich nam osób do wigilijnego stołu, dzieląc się tradycyjnie opłatkiem i życzeniami… i gwiazdkowymi prezentami, pragnę i ja podzielić się najważniejszym darem z okazji Świąt Bożego Narodzenia, czyli Pamiątki Narodzin Jezusa Chrystusa z Nazaretu. Zasłużona dla polskiej biblistyki i badań rękopisów znad Morza Martwego polska oficyna „The Enigma Press”, kierowana przez dra Zdzisława J. Kaperę z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, opublikowała właśnie rozprawę ks. Aleksego KLAWKA pt. „Imię Jezus” (seria „Teksty starożytnej Palestyny, Syrii i Mezopotamii”, tom 3), która jest poświęcona Imieniu Jezusa z Nazaretu, dla chrześcijan będącego Synem Bożym. Właśnie Jego Narodziny ponad dwa tysiące lat temu (zob. moją recenzję francuskiej książki Rolanda Hureaux pt. „Jezus z Nazaretu. Król Żydów” >>> i tematykę świątecznego quizu na portalu Polskifr.fr >>>) stanowią sedno tajemnicy Wcielenia Zbawiciela… Dzięki publikacji ks. Aleksego Klawka przyjrzyjmy się zatem bliżej Imieniu Jezusa Chrystusa z Nazaretu.

#NowościPolskiejBiblistyki

Na początek, tytułem wstępu, słowo o autorze rozprawy… Ks. Aleksy KLAWEK (1890 -1969) był znanym polskim biblistą i teologiem, specjalizował się w dziedzinie badań tzw. onomastyki biblijnej, studiując i wyjaśniając pochodzenie i znaczenie słownika biblijnego. Ten znakomity tłumacz tekstu Pisma Świętego z języków oryginalnych (hebrajski, aramejski i grecki) opublikował m.in. komentarze do Psalmów i Księgi Rodzaju i był inicjatorem polskiej edycji tzw. Biblii Poznańskiej. Był profesorem nauk biblijnych na renomowanych polskich uczelniach: na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (1923-1939) i na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1945-1966). Ks. Profesor Klawek wypromował m.in. w naukowej habilitacji ks. Karola Wojtyłę, czyli przyszłego Papieża św. Jana Pawła II… Po wojnie założył i redagował w Krakowie naukowe pismo katolickie „Ruch biblijny i liturgiczny” oraz organizował w 1949 r. uroczyste obchody 350-lecia polskiej Biblii ks. Jakuba Wujka.

fot. Dariusz Długosz

Prezentowaną tu rozprawę o imieniu Jezus, ks. Prof. Aleksy Klawek przedstawił we Lwowie w listopadzie 1924 r. na posiedzeniu Towarzystwa Naukowego, ale nie ukazała się ona drukiem, a uratowany po wojnie ze Lwowa rękopis autor próbował poprawić w latach 60, jednak ówczesna korekta objęła tylko część rozprawy. Idea ponownej uwspółcześnionej edycji tej rozprawy, którą podjął zespół (dr Zdzisław Jan Kapera, dr Przemysław Dec, ks. Feliks Lenort i Teresa Stanek) wynikła m.in. z faktu dynamicznego rozwoju filologii biblijnej i badań oraz odkryć tzw. archeologii biblijnej w Ziemi Świętej: licznych artefaktów z hebrajskim imieniem Jezus (Jeszua), o czym pisałem ostatnio na portalu (zob. moją recenzję książki Sprawa Shapiry >>> na temat kontestowanego w nauce odkrycia dokonanego przez francuskiego prof. André Lemaire’a tzw. Ossuarium Jakuba, syna Józefa, brata Jezusa).

W edytorskim wstępie rozprawy (str. 7-13) Teresa Stanek wyjaśnia ogromne znaczenie imion postaci znanych z Biblii, gdyż wyrażają one w biblijnych językach semickich nie tylko cechy osobowe, ale także ich charakterystykę. Następnie poznajemy, że tzw. badania onomastyki biblijnej pozwalają objaśnić znaczenie imion biblijnych w podwójnej odsłonie; najpierw ich warstwę symboliczną, która charakteryzuje postać oraz ich formę leksykalną i gramatyczną. Z kolei, dr Zdzisław J. Kapera ujawnia jak doszło do odnalezienia manuskryptu rozprawy ks. A. Klawka pt. „Imię Jezus” (str. 15-19), a następnie poznajemy pogłębioną biografię autora rozprawy, uczonego całkowicie oddanego studium Biblii (str. 21-70) oraz historię i analizę jego rożnych badań w zakresie filologii i onomastyki biblijnej (str. 71-86). Na koniec, w pośmiertnie wydanej części wprowadzenia, dr Przemysław Dec (ur. 1969) z Instytutu Judaistyki UJ w Krakowie, tragicznie zmarły w 2018 r. i zdolny specjalista w zakresie języków biblijnych, dzieli się uwagami na temat procesu żmudnej pracy rekonstrukcji oryginalnego tekstu rękopisu rozprawy ks. Klawka i jej warstwy jezykowej.

Po wprowadzeniu poznajemy tekst rozprawy ks. prof. Aleksego Klawka pt. „Imię Jezus” w świetle filologii biblijnej (str. 91-168), która w trzech częściach ukazuje pełne studium filologiczne biblijnego imienia Jezusa. W części pierwszej autor dokonał pogłębionej i wszechstronnej analizy imienia Jezus (Jehoszua) w języku hebrajskim w chronologicznym układzie epoki Starego i Nowego Testamentu oraz dla czasów żydowskiego traktatu religijnego Talmudu. Druga część ukazuje rezultat badań imienia Jezus w języku greckim biblijnym i poza Biblią, a część trzecia stanowi krótkie jego studium w innych językach biblijnych, a szczególnie w języku łacińskim.

W księgach Starego Testamentu hebrajskie imię Jehoszua (יְהוֹשֻׁעַ‎) występuje tam kilkakrotnie, a pierwszą osobą noszącą to imię jest Jozue, znany z epoki Mojżesza, wódz biblijnego Izraela. Jego pierwotne imię było Hoszea, ale Mojżesz nazwał go Jehoszua. Inne postacie biblijne o imieniu Jehoszua w formie Jozue poznajemy później: pierwotnie za czasów proroka Samuela z XI w.p.n.Ch i drugiego Jozuego, naczelnika króla Jozjasza z VII w. p.n.Ch oraz innego żydowskiego arcykapłana Jozuego po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej w VI w. p.n.Ch., a także autora księgi biblijnej Jezusa, syna Syracha (II w.p.n.Ch). Ks. Klawek wskazuje, że biblijna forma imienia ‏Jezus (Jehoszua) występuje wyłącznie w języku hebrajskim i jest nieobecna w innych językach semickich.

W epoce Nowego Testamentu hebrajskie imię Jezus, znane w skróconej formie hebrajskiej Jeszua, jest używane stosunkowo często, a pozabiblijnym świadectwem popularnego charakteru tego imienia są także dzieła znanego żydowskiego historyka z I wieku, Józefa Flawiusza, gdzie występuje ono kilkanaście razy. W późnej tzw. literaturze apokryficznej również wymieniono Jezusa, jako ojca proroka Habakuka. Podobnie w tzw. Liście Arysteusza z II w. p.n.Ch., który wyjaśnia historię greckiego tłumaczenia Biblii z języka hebrajskiego w Aleksandrii za czasów króla Ptolemeusza II; wśród siedemdziesięciu żydowskich uczonych tłumaczy Starego Testamentu znajdujemy również imiona Jezus.

Jak słusznie dowodzi ks. Klawek forma grecka imienia Jezus (Ἰησοῦς ) jest przekształceniem imienia hebrajskiego. Polska forma imienia Jezusa wywodzi się natomiast z wersji łacińskiej i greckiej. W Kościołach chrześcijańskich imię Jezus otoczone jest szczególną czcią jako imię własne wcielonego Syna Bożego, którego Pamiątkę Narodzin, Święto Bożego Narodzenia, właśnie obchodzimy. Współcześnie w niektórych kulturach spotykamy Jezusa używanego jako imię własne, głównie w kręgu kulturowym języka hiszpańskiego (Jesús). Dlatego zachęcam do lektury rozprawy ks. Aleksego Klawka o imieniu Jezus, jedynego tego typu dzieła w literaturze polskiej.

czytaj też:

Jezus z Nazaretu, król Żydów, czyli historia Zbawiciela >>>

Fałszerstwo XIX stulecia czy najstarszy fragment Biblii? >>>

Studia nad Apokalipsą Proroka Ezdrasza i ruchem esseńczyków w Judei >>>

Manuskrypty znad Morza Martwego, czyli najstarsze teksty Pisma Świętego! >>>

Sztuka fenicka, czyli rzecz o śródziemnomorskiej purpurze, alfabecie i królowej Dydonie >>>

Archeologia biblijna, czyli przewodnik po miejscach historii biblijnej w Ziemi Świętej >>>

Magdala (Migdol), czyli rzecz o Marii Magdalenie… >>>

Ziemia Święta. Przewodnik po Izraelu, Synaju i Jordanii śladami starożytności >>>

Patmos Wyspa św. Jana Apostoła, czyli Wyspa Apokalipsy >>>

Świat Biblii, czyli ostatnie rewelacje o rękopisach znad Morza Martwego w Khirbet Qumrân >>>

Rewelacyjne odkrycia rękopisów znad Morza Martwego, czyli nowości archeologii biblijnej >>>