Archeologia biblijna, czyli przewodnik po miejscach historii biblijnej w Ziemi Świętej

Fot. Dariusz Długosz / Pixabay.com

Historia biblijna miała miejsce na rozległym terenie starożytnego Bliskiego Wschodu, dla czasów Starego Testamentu, czyli dziejów Hebrajczyków i Izraelitów (Narodu Wybranego) i na obszarze Śródziemnomorza, dla epoki Nowego Testamentu, czyli życia i działalności Jezusa z Nazaretu oraz narodzin chrześcijaństwa i wczesnego Kościoła. Ten olbrzymi obszar obejmuje dziś geograficznie tereny współczesnego Izraela, Palestyny, Jordanii, Egiptu, Syrii, Libanu, Turcji, ale także Iraku i Iranu (dawnej Mezopotamii), oraz dzisiejszej Grecji i Italii. Geografia biblijna obejmuje zatem regiony, miejsca i miasta, w których żyły i działały postacie znane z kart Starego i Nowego Testamentu: królowie Dawid i Salomon, prorocy Jeremiasz, Nehemiasz oraz Debora, Rut, ale także Jezus z Nazaretu i Jego Matka Maryja, Apostołowie Piotr i Paweł. Żyli tam także zwykli ludzie, których ślady życia i działalności odkrywa od połowy XIX wieku archeologia biblijna. Wykopaliska i odkrycia archeologów w Ziemi Świętej i na obszarze Bliskiego Wschodu oraz Śródziemnomorza pozwoliły sukcesywnie odtworzyć dzieje Biblii, ale poznanie geografii i historii tych miejsc i miast ma tu olbrzymie znaczenie dla lepszego zrozumienia kontekstu historyczno-kulturowego Pisma Świętego.

#NowościFrancuskiejBiblistyki

Paryska oficyna Desclée de Brouwer opublikowała w 2023 r. nowy leksykon biblijny pt. „Miejsca i miasta biblijne w świetle historii i archeologii”  (« Sites et cités bibliques à la lumière de l’histoire et de l’archéologie »), której autorem jest Jean Emériau. Badacz i biblista francuski jest także autorem kilku znanych publikacji, przewodników dotyczących dziejów biblijnych, wydanych nakładem wspomnianego paryskiego wydawnictwa, m.in. « Guide biblique de Terre Sainte, Guide des voyages de saint Paul », i « Guide de la faune et de la flore bibliques ». Oficyna Desclée de Brouwer opublikowała ponadto, także jego autorstwa, znakomity « Atlas des pays bibliques ».

Prezentowany leksykon „Miejsca i miasta biblijne w świetle historii i archeologii” ukazuje 99 miejsc dziejów biblijnych, które obejmują szeroko pojęte terytoria Ziemi Świętej i Bliskiego Wschodu w starożytności. Wprowadzenie (str. 11-38) zapoznaje nas z podstawami tzw. archeologii biblijnej, jej dziejów, metod badawczych i ewolucji tej dyscypliny naukowej. Gdy mowa o narodzinach badań materialnych śladów przeszłości, to wielu uczonych wskazuje na przełom XIV i XV wieku, gdy pojawili się pierwsi antykwariusze, znający grekę i łacinę, np. Cyriak z Ankony, odkrywca Nikopolis w greckim Epirze oraz Delfach. Podobnie Watykan opowiedział się w epoce Renesansu za sprawą papieskiej bulli Piusa II z 1462 r. w sprawie ochrony zabytków historii, szczególnie na obszarze antycznego Śródziemnomorza, teatru wydarzeń biblijnych. Ważnym wydarzeniem w narodzinach archeologii było także odkrycie i wykopaliska na terenie starożytnych Pompejów w 1748 r., gdzie Giuseppe Fiorelli po raz pierwszy zastosował pionierskie wtedy metody badań archeologii poprzez system regularnych sektorów ze stratygrafią poszczególnych poziomów odkrywanych jeden po drugim.

Jednak właściwe narodziny archeologii biblijnej miały miejsce w połowie XIX wieku, gdy francuski konsul i badacz Emile Botta dokonał odkrycia biblijnej stolicy imperium asyryjskiego – Niniwy. Odtąd obszar Bliskiego Wschodu od Persji po Egipt i od Turcji po Arabię, naznaczony został serią wykopalisk archeologicznych prowadzonych w celu odkrywania śladów historii Starego i Nowego Testamentu. W tym celu w końcu XIX wieku o. Marie-Joseph Lagrange założył w Jerozolimie dominikańską Francuską Szkołę Biblijną, która do dziś uchodzi za jeden z najlepszych na świecie ośrodków badań biblijnych i archeologii Ziemi Świętej. Od początków w połowie XIX wieku aż po dziś, archeologia biblijna przeszła olbrzymią metamorfozę naukowo-metodologiczną korzystając współcześnie z kompleksowych multidyscyplinarnych badań paleoantropologii, genetyki, archeometrii, fotografii lotniczej oraz chemii i wielu innych dziedzin nauki. Archeolodzy XXI wieku posiadają nowoczesne instrumenty badawcze jak fotografia lotnicza (drony), teledetekcja satelitarna, prospekcja magnetyczna i laserowa oraz mikrotomografia. Od czasów odkrycia w połowie XX wieku datacji obiektów metodą izotopu węgla radioaktywnego C14, archeolodzy opierają się także obecnie na metodzie termoluminoscencji czy dendrochronologii. Postęp badań jest widoczny i ogromny!

Istotnym dla rozwoju biblistyki i archeologii był także postęp badań w zakresie języków biblijnych i orientalnych, począwszy od odszyfrowania alfabetycznego pisma fenickiego przez o. Barthélemy’ego w 1756 r., a następnie starożytnych hieroglifów egipskich w 1822 r. przez Jean-François Champolliona oraz pisma klinowego z Mezopotamii przez J. Opperta w 1847 r. Ponad 150 lat badań i odkryć archeologii to także historia postępu konserwacji wielu stanowisk archeologii i ruin starożytnych miast znanych z kart Biblii. Należy tu także wspomnieć o rozwoju tzw. archeologii podwodnej, której zawdzięczamy m.in. spektakularne odkrycia antycznej Aleksandrii w Egipcie czy Cezarei Nadmorskiej w Izraelu. Wreszcie dzieje badań biblijnych są także widoczne w rozwoju światowych kolekcji muzealnych, które pozwoliły na poznanie i studia materialnych śladów świata Biblii. Wśród najstarszych i największych kolekcji należy tu wymienić: Galerię  Office we Florencji (1765), Muzeum Brytyjskie w Londynie (1759) i Muzeum Luwru w Paryżu (1793). Na poziomie prawnym ogromne znaczenie miały międzynarodowe konwencje ochrony zabytków i odkryć archeologii: odnośnie do ochrony światowego dziedzictwa kultury w UNESCO z 1972 r. oraz w sprawie ochrony dziedzictwa archeologii państw Europy uchwalonej na Malcie w 1992 r. W ramach światowego projektu konwencji UNESCO ochroną objęto także zabytki i odkrycia archeologii biblijnej w Izraelu i Palestynie (m.in. Jerozolima, Betlejem, Nazaret, Qumran, Beer Sheba, Tel Dan, Herodion).

Właściwa część leksykonu miejsc i miast biblijnych (str. 43-484) przedstawia w układzie alfabetycznym dla każdego hasła historię tego miejsca, dzieje badań archeologicznych i tematykę biblijną Starego i Nowego Testamentu, które potwierdziły badania archeologii oraz biblistyki. Liczne plany i mapy oraz kolekcja 200 kolorowych fotografii Autora wzbogaciły panoramę najważniejszych miejsc i miast biblijnych. Poznajemy więc kolejno miasta znane z Biblii takie jak Ain-Karem, Aleksandria, Aszkelon, Ateny, Babilon, Betlejem, Byblos, Cezarea Nadmorska, Damaszek, Jerozolima, Kafarnaum, Kana, Niniwa, Persepolis, Petra, Rzym, Ur, Tars oraz regiony Kanaan, Samaria, Judea, Pustynia Negev, Sumer czy Morze Martwe. Wiele uwagi poświęcono licznym miejscom i stanowiskom archeologii biblijnej, wśród których należy wymienić szczególnie: Ogród Oliwny (Getsemani), Anasthasis (Bazylika Grobu Pańskiego) i Wieczernik oraz Świątynia w Jerozolimie, Gezer (najstarszy kalendarz biblijny), Ein Gedi i Qumran oraz Masada nad Morzem Martwym, Megiddo, Tunel Siloe (Jerozolima). Każdy opis dziejów i archeologii miejsc biblijnych Autor uzupełnił krótkim kadrem odnośnie do jego współczesnej historii, co pozwala na lepszą identyfikację tych miejsc i miast znanych z Pisma Świętego na obecnym obszarze Izraela i Palestyny oraz Bliskiego Wschodu.

Czytelnik dysponuje w aneksie (str. 484-509) tablicą chronologii czasów biblijnych, notą bibliografii każdego miejsca i miasta, kilkoma kolorowymi mapami  świata Biblii oraz tablicą miejsc i tematyki biblijnej, które pozwolą na szybką orientację. To zapewne wystarczające instrumentarium do podróży po najważniejszych miejscach historii Biblii, a lektura przewodnika  Jean Emériau okaże się tu niewątpliwie świetnym zaproszeniem do podróży do miejsc i miast znanych z Pisma Świętego!

 

czytaj też:

Magdala (Migdol), czyli rzecz o Marii Magdalenie… >>>

Ziemia Święta. Przewodnik po Izraelu, Synaju i Jordanii śladami starożytności >>>

Patmos Wyspa św. Jana Apostoła, czyli Wyspa Apokalipsy >>>

Świat Biblii, czyli ostatnie rewelacje o rękopisach znad Morza Martwego w Khirbet Qumrân >>>

Rewelacyjne odkrycia rękopisów znad Morza Martwego, czyli nowości archeologii biblijnej >>>

„Kraina soli, balsamu i zwojów”, czyli rzecz o Morzu Martwym >>>

Biblia w Qumrân, czyli raz jeszcze o najstarszych rękopisach Pisma Świętego >>>

Czy chrześcijaństwo to udany essenizm? >>>

Teksty z Pustyni Judzkiej, czyli reinterpretacja biblijnej postaci Melchizedeka w rękopisach z Qumrân >>>