Teksty z Pustyni Judzkiej, czyli reinterpretacja biblijnej postaci Melchizedeka w rękopisach z Qumrân

fot. dzięki uprzejmości p. Dariusza Długosza

Zasłużone dla polskiej kumranologii wydawnictwo The Enigma Press pod kierunkiem dr. Zdzisława J. Kapery opublikowało kolejny już 9. tom z serii “Teksty z Pustyni Judzkiej”. Praca młodego polskiego biblisty Andrzeja Cekiery pt. “Reinterpretacja postaci Melchizedeka w 11QMelch (11Q13)” jest próbą naukowej rekonstrukcji hebrajskiego tekstu rękopisu oznaczonego pośród fragmentów odkrytych nad Morzem Martwym w grocie nr 11 jako 11Q Melchizedek (11Q13). Jak już pisałem niejednokrotnie o badaniach nad odkryciami rękopisów biblijnych w Qumrân, publikacje studiów polskich kumranologów obejmują od czasów pioniera tych odkryć, Józefa T. Milika (1922-2006), liczne obszary rekonstrukcji i interpretacji literatury biblijnej i parabiblijnej odkrytej ponad 70 lat temu nad Morzem Martwym. Należy podkreślić, że badania polskich kumranologów (m.in. prof. Piotra Muchowskiego, ks. prof. Henryk Drawnela, ks. prof. Antoniego Troniny, dr. Pawła Zduna, czy dr. Przemysława Deca) należą dziś do światowej czołówki. Stąd publikacje wydawnictwa The Enigma Press mają tu niebagatelne znaczenie dla ich popularyzacji dla polskiego czytelnika ukazując ogromne bogactwo i znaczenie odkryć biblijnych nad Morzem Martwym dla współczesnej biblistyki.

Jedną z najbardziej tajemniczych postaci znanych z tekstów odkrytych w Qumrân jest Melchizedek (hebr. מַלְכֵּי־צֶדֶק; malkî-ṣedeq; „król sprawiedliwości”), który jest postacią biblijną, pojawiającą się krótko w historii Abrahama w Księdze Rodzaju. Jest tam przedstawiony jako „król Salemu” i „kapłan Najwyższego” (hebr. El-Elyôn). Z kolei w Nowym Testamencie w Liście do Hebrajczyków Jezus jest ogłoszony „Najwyższym Kapłanem na wieki” na obraz Melchizedeka. Interpretacji tej postaci w rękopisie 11Q13 podjął się młody polski biblista Andrzej Paweł Cekiera (ur. 1984 r.), który odbył studia w Rzymie (Papieski Fakultet Teologii) i w latach 2017-2020 w Instytucie Nauk biblijnych na KUL. Warto dodać, że ten młody badacz, który w 2003 r. wstąpił do Zakonu Karmelitów Bosych, jest także pasjonatem archeologii biblijnej i wczesnochrześcijańskiej.

Manuskrypt oznaczony symbolem 11Q13 jest prawdopodobnie tekstem napisanym w kręgu wspólnoty esseńskiej z Qumrân i powstałym zgodnie z tradycją tzw. Peszeru, czyli parafrazy i objaśnienia tekstu biblijnego. Widać w nim oczekiwanie wspólnoty na zmianę sytuacji, ówczesnej rzeczywistości naznaczonej przez grzech i zło, gdzie ważną rolę wyznaczono postaci Melchizedeka. Fragmentaryczny rękopis 11 Q Melch doczekał się od pierwszego wydania w 1965 r. kilku prób rekonstrukcji jego tekstu i jego pierwsze polskie tłumaczenie ukazało się w 1996 r. dzięki pracy Piotra Muchowskiego z UAM w Poznaniu. Jednak nowsze badania paleograficzne ks. prof. E. Puecha z Francuskiej Szkoły Biblijnej w Jerozolimie pozwoliły obecnie na pewną rewizję tłumaczenia i interpretacji tego hebrajskiego rękopisu. Celem tej pracy A. P. Cekiery jest swoista reinterpretacja biblijnej postaci Melchizedeka we wspólnocie esseńskiej nad Morzem Martwym i ukazanie jej teologii i oczekiwań eschatologicznych. Autor odnosi się także w swoich badaniach porównawczych do pokrewnych tekstów odkrytych w Qumrân, jak Apokryf Księgi Rodzaju, Księga Jubileuszy czy Testament Lewiego.

Publikacja ukazuje pogłębioną analizę postaci Melchizedeka w trzech zasadniczych odsłonach. Pierwsza część stanowi panoramę interpretacji tekstów biblijnych w rękopisach odkrytych w Qumrân (str. 15-28). Spośród ok. 900 zidentyfikowanych rękopisów odkrytych w latach 1947 – 1956 nad Morzem Martwym, ponad 20 proc. stanowią teksty, które weszły do kanonu Biblii Hebrajskiej Starego Testamentu. Jednak uczeni są zgodni, że niemal cała twórczość wspólnoty esseńczyków jest inspirowana Biblią. Autor dokonuje klasyfikacji tej rozległej tematycznie i teologicznie literatury biblijnej i parabiblijnej, zwracając szczególną uwagę na gatunek wspomnianego peszeru. Bogactwo tych tekstów ukazuje szerokie horyzonty teologicznych wizji wspólnoty esseńskiej nad Morzem Martwym w okresie od II w. p.n.Chr. do I w. n.e. W części drugiej dotyczącej interpretacji manuskryptu 11Q13 (str.29- 75) poznajemy, dzięki zastosowanej metodzie historyczno-krytycznej, historię jego odkrycia i powstania, analizę paleograficzną rękopisu i cechy jego języka biblijnego. Następnie A. Cekiera prezentuje nową rekonstrukcję i tłumaczenie polskie tekstu hebrajskiego z uwzględnieniem metody interpretacji jako peszeru biblijnego i najważniejszych zagadnień teologicznych dla wspólnoty z Qumrân jak dualizm, determinizm i elitaryzm.

Ostatnia część skupia się na biblijnej postaci Melchizedeka w rękopisie 11Q13 oraz w literaturze parabiblijnej (str. 77-103). Najpierw autor prezentuje badania porównawcze postaci Melchizedeka między manuskryptem 11Q13 i innymi tekstami biblijnymi (Księga Rodzaju 14 i Psalm 110), a następnie analizuje aluzje do innych tekstów znad Morza Martwego (Apokryf Księgi Rodzaju, Wizje Amrama, Pieśni Ofiary Szabatowej, Księga Jubileuszy i Testament Lewiego) w odniesieniu do tzw. żydowskiej literatury okresu Drugiej Świątyni. Praca dowodzi w oczywisty sposób, że postać Melchizedeka jest ważnym ogniwem tradycji oczekiwań mesjańskich wspólnoty esseńskiej znad Morza Martwego, ale mesjanizm ów ulegał pewnej ewolucji i reinterpretacji teologicznej. Warto przypomnieć, że w teologii esseńskiej z rękopisów odkrytych w Qumrân istniały dwie postacie mesjaszy, pierwszy o charakterze królewskim i drugi o znamionach kapłańskich. Wspólnota esseńska bardzo żywo interesowała się czasami ostatecznymi, stąd ogromne teologiczne znaczenie postaci Melchizedeka, którego działania odnoszą się bardziej do eschatologii niż do doczesnej rzeczywistości.

Autor ukazuje jak wielkie były oczekiwania eschatologiczne wspólnoty esseńskiej w Judei czasów rzymskich, które stały u źródeł radykalnej formy religijnej izolacji na Pustyni Judzkiej w I wieku, jako zapowiedź rodzącego się wczesnego chrześcijaństwa, jakże odmiennego dzięki swemu nowemu uniwersalizmowi. Esseńczycy z Qumrân, znani z rękopisów tamże odkrytych, zdają się żyć w czasach ostatecznych w oczekiwaniu na nadejście Mesjasza i realizacji Nowego Przymierza. Trudno nie dostrzec tu bogactwa teologii ówczesnego judaizmu, z którego niewątpliwie czerpali Jan Chrzciciel i Jezus z Nazaretu oraz Jego uczniowie. Z tego względu lektura pracy Andrzeja Cekiery zasługuje na zainteresowanie tych wszystkich, których pasjonuje pogłębione poznanie czasów i środowiska religijnego Judei w I wieku, kiedy narodziło się chrześcijaństwo. W uzupełnieniu badacz proponuje najnowszą bibliografię, mając świadomość, że jego analiza i interpretacje manuskryptu 11Q13 odnośnie do postaci biblijnego Melchizedeka stanowią zaczyn do dalszych pogłębionych studiów.

Widać, że studia nad literaturą biblijną odkrytą nad Morzem Martwym ponad 70 lat temu, nie wyczerpały jak dotąd stałego kierunku poznawczego badań nad Pismem Świętym. Kolejnym nowym drogowskazem jest tu niewątpliwie prezentowana praca młodego polskiego biblisty, Andrzeja Cekiery, której wysoki poziom filologiczno-krytyczny potwierdza dalsze perspektywy rozwoju polskiej kumranologii. Poczesne miejsce zajmuje tu niewątpliwie Katedra Filologii Biblijnej i Literatury Miedzytestamentalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego pod kierunkiem ks. prof. Henryka Drawnela. Słowa wdzięczności należą się także zasłużonemu dla polskiej biblistyki i szczególnie kumranologii wydawnictwu The Enigma Press, że wytrwale prowadzi naukowy dialog polskich i światowych badań nad najstarszymi rękopisami Pisma Świętego odkrytymi w Khirbet Qumrân.

czytaj też:

Judaizm, czyli historia religii i kultury naszych starszych Braci w wierze… >>>

Historia pierwszych wspólnot chrześcijańskich w I-III w, czyli Wczesny Kościół Domowy >>>

Czy chrześcijaństwo to udany essenizm? >>>

Faryzeusze w dziejach biblijnej Judei i Ewangeliach, czyli rzecz o hipokrytach… >>> 

Historia wielkiej starożytnej cywilizacji – Imperium Asyrii, czyli kolos na glinianych nogach… >>> 

Biblia w Qumrân, czyli raz jeszcze o najstarszych rękopisach Pisma Świętego >>> 

„Kraina soli, balsamu i zwojow”, czyli rzecz o Morzu Martwym >>> 

Lektura na okres świąteczny: „Historia Żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa” >>> 

Propozycja na okres świąteczny: historia Bliskiego Wschodu w starożytności, czyli od Pompejusza do Mahometa >>> 

Jedna odpowiedź do “Teksty z Pustyni Judzkiej, czyli reinterpretacja biblijnej postaci Melchizedeka w rękopisach z Qumrân”

1. Regina z Krakowa pisze:

   15.01.2022 o 18:50

   Kolejna recenzja w znanym stylu. Często ciekawsza niż sama książka. Tym razem polecam jedno i drugie. Warto poznawać postaci Biblii kontrowersyjne i mało znane. Jeśli oczywiście interesujemy się ta materią.