Konferencja naukowa w Paryżu o odkryciach w Qumrân

W środę 24 kwietnia br. w paryskiej Stacji Polskiej Akademii Nauk miał miejsce pierwszy wykład z nowej serii „Spotkania ze światem nauki” pt. „Mystères des manuscrits de Qumrân – archéologie de Khirbet Qumrân à Paris” („Tajemnice rękopisów z Qumrân – archeologia Khirbet Qumrân w Paryżu”) pod patronatem ambasadora Polski we Francji, pana Jana Emeryka ROŚCISZEWSKIEGO i pod opieką naukową profesora André LEMAIRE’a, dyrektora studiów na renomowanej paryskiej uczelni École Pratique des Hautes Études. Wykład wygłosił Dariusz Długosz (ur. 1962 r.), absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (archiwistyka, 1985) oraz paryskich uczelni: École du Louvre (muzeologia, 1996) i École Pratique des Hautes Études (Wydział nauk historycznych i filologicznych, 2001). Był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Szczecińskiego (Instytut Historii, 1985-90), Banku Światowego w Paryżu (1991) i UNESCO (1992), nauczycielem historii Szkoły Polskiej im. Adama Mickiewicza w Paryżu (1991 – 1995), a od 1994 r. w Muzeum Luwru.

Dariusz Długosz specjalizuje się od wielu lat w badaniach archeologii i filologii biblijnej oraz rękopisów biblijnych znad Morza Martwego (Qumrân). Współpracował z polskimi i zagranicznymi pismami naukowymi poświęconymi odkryciom w Qumrân i badaniom biblijnym („Revue de Qumran”, „The Qumran Chronicle, „Dead Sea Discoveries”, „The Polish Journal of Biblical Research”, „Le monde de la Bible”). Organizator i redaktor akt naukowych międzynarodowych kolokwiów w paryskiej Stacji PAN: „Józef Tadeusz Milik et le cinquantenaire de la découverte des manuscrits de la mer Morte de Qumran” (1999-2000) oraz „Grecs, Juifs, Polonais. A la recherche des racines de la civilisation européenne” (dedykowane prof. Józefowi Mélèze-Modrzejewskiemu, 2006). Jest autorem licznych artykułów naukowych i popularnonaukowych, także współpracownikiem mediów polonijnych w Paryżu („Głos Katolicki”, „Recogito” i portal PolskiFR.fr) oraz zbioru esejów z biblistyki i archeologii biblijnej pt. „Z Biblią na ty” (pod red. Reginy Adamskiej, Kraków 2012). Odznaczony przez włoskiego arcybiskupa Lorenzo Frana Medalem XXI Roku Pontyfikatu Papieża Jana Pawła II z mottem „Pater Creator Noster” za zasługi dla misji z zakresu archiwistyki dyplomatycznej dla Nuncjatury Apostolskiej przy UNESCO (1999).

Konferencja w Stacji PAN, ilustrowana slajdami i transmitowana na platformie Teams, była pierwszą kompletną prezentacją wszystkich francuskich kolekcji archeologii i biblijnych rękopisów znad Morza Martwego. W paryskich zbiorach trzech renomowanych instytucji naukowo-badawczych, Muzeum Luwru oraz Muzeum Biblii i Ziemi Świętej (Instytut Katolicki), a także w kolekcji Biblioteki Narodowej (BnF), można podziwiać archeologiczne artefakty i fragmenty rękopisów pochodzące ze słynnych odkryć archeologicznych w Khirbet Qumrân nad Morzem Martwym, którymi kierowali w latach 1951-1957 o. Roland de Vaux (1903-1971), dominikanin i dyrektor Francuskiej Szkoły Archeologicznej i Biblijnej w Jerozolimie oraz Lancaster Harding (1901-1979), brytyjski archeolog i dyrektor Departamentu Starożytności Królestwa Jordanii (1936-1956).

Jednym z archeologicznych skarbów kolekcji Departamentu Starożytności Orientalnych Luwru są trzy obiekty z wykopalisk nad Morzem Martwym w Khirbet Qumrân: naczynie z pokrywą do przechowywania zwojów biblijnych (jarre à manuscrits) i fragment lnianej tkaniny, w którą rękopisy były zawijane oraz wierne kopie (faksymile) jedynego rękopisu na blasze miedzianej tzw. Zwoju Miedzianego (3Q15). W październiku 2012 r. Departament Starożytności Orientalnych w Luwrze, kierowany wówczas przez Béatrice André-Salvini, zainaugurował w tzw. Dziedzińcu Viscontiego (skrzydło Denon, parter, sala 181) nową unikalną ekspozycję pt. „L’Orient méditerranéen dans l’Empire Romain” („OMER – Śródziemnomorski Wschód w Cesarstwie Rzymskim”), gdzie po raz pierwszy zaprezentowano obiekty z Qumrân w sekcji poświęconej archeologii Palestyny w okresie rzymskim i tzw. Judaica. Aktualnie obiekty z Qumrân – naczynie na zwój biblijny i faksymile Zwoju Miedzianego – powróciły do magazynu z powodu prac muzealnych w salach, a ich powrót planuje się w 2025 r.

Z kolei Muzeum Biblii i Ziemi Świętej mieszczące się w dziedzińcu Instytutu Katolickiego w Paryżu, kierowane wiele lat przez znanego biblistę i archeologa ks. prof. Jacquesa Brienda, posiada w swoich zbiorach archeologii i paleografii biblijnej znad Morza Martwego dwa naczynia służące do przechowywania rękopisów biblijnych i niewielki fragment rękopisu Psałterza z I w. n.e. pochodzący prawdopodobnie z groty nr 4 w Qumrân (lub Nahal Hever). Przy tej okazji należy wspomnieć, że Biblioteka Narodowa Francji (BnF) zaprezentowała w lecie 2010 r. wyjątkową wystawę pt. „Qumrân, le secret des manuscrits de la mer Morte”, pod dyrekcją Laurent Héricher, Michaela Langlois i Estelle Villeneuve. Obiekty z Qumrân w kolekcji Luwru i te ze zbiorów Muzeum Biblii zostały wówczas po raz pierwszy pokazane publiczności wraz z fragmentem wspomnianego Psałterza. Ponadto niezwykłą atrakcją tej paryskiej wystawy był pokaz unikalnej kolekcji 377 niewielkich fragmentów rękopisów biblijnych, odkrytych przez polskiego uczonego Józefa Tadeusza Milika w pierwszej grocie Qumrân (1Q) w lutym i marcu 1949 r., które Biblioteka Narodowa zakupiła w 1953 r. w trakcie sezonu wykopalisk w Khirbet Qumrân i w pobliskich grotach nad Morzem Martwym. Biblioteka Narodowa przechowuje kolekcję rękopisów z Qumrân w Departamencie Manuskryptów Orientalnych (nr 1427) w ośmiu oszklonych ramkach, z których numery 1 – 4 dedykowano najpierw fragmentom Biblii Hebrajskiej, zachowując kolejność rozdziałów i wersetów ksiąg biblijnych w porządku kanonicznym, po czym depozyt objął pisma niekanoniczne i tzw. „wspólnotowe”. Z kolei ramki 5 – 8 przeznaczono na pozostałe miniaturowe fragmenty, niestety często niezidentyfikowane i mocno zniszczone.

Warto tu także przypomnieć, że w jedenastu grotach w pobliżu ruin osiedla Khirbet Qumrân odkryto ok. 200 najstarszych rękopisów Biblii Hebrajskiej Starego Testamentu, datowanych na okres od III w. p.n.e. do I w.n.e., na ogólną liczbę 900 odkrytych fragmentów (wcześniej znane rękopisy Biblii pochodziły z epoki średniowiecza z IX i X wieku, m.in. „Kodeks z Aleppo” i „Kodeks Leningradzki”). Wszystkie odkryte rękopisy z Qumrân opublikowano w serii oksfordzkiej „Discoveries in the Judaean Desert” (40 tomów). Prezentacja różnych paryskich kolekcji – obiektów archeologii Qumrân ze zbiorów Muzeum Luwru i Muzeum Biblii i Ziemi Świętej (Instytut Katolicki) oraz fragmentów rękopisów biblijnych z Qumrân w Bibliotece Narodowej – jest dowodem bogactwa prezentowanych obiektów i ich ogromnej wagi w nowych badaniach Biblii i odkryć nad Morzem Martwym. Można śmiało zaliczyć francuskie zbiory archeologii i rękopisów z Qumrân do tych najbardziej reprezentatywnych, obok największych kolekcji światowych, jak w Muzeum Izraela i Palestyńskim Muzeum Archeologii (Rockeffelera) w Jerozolimie, Muzeum Archeologii w Ammanie (Jordania), Muzeum Brytyjskim w Londynie, nadto w Bibliotece Państwowej w Berlinie, Bibliotece Uniwersytetu McGill w Montrealu oraz w Bibliotece Watykańskiej.

Pisząc o pionierskich osiągnięciach francuskich badaczy z renomowanej ekipy Dead Sea Scrolls Team, kierowanej przez o. de Vaux, w zakresie pierwszych odkryć archeologii w Khirbet Qumrân na pewno nie można pominąć tu zasług polskiego badacza emigracyjnego Józefa Tadeusza Milika (1922 – 2006) w rozwój światowej biblistyki, kumranologii i archeologii biblijnej. Rezultaty jego prac archeologicznych w Jerozolimie, w Qumrân i na Pustyni Judzkiej oraz pionierskie publikacje rękopisów biblijnych i parabiblijnych z grot w Qumrân i Wadi Murabba’at, a także unikalnego Zwoju Miedzianego (3Q15) stawiają bez wątpienia naszego Rodaka wśród współtwórców nowej dyscypliny naukowej kumranologii, która tak bardzo zdynamizowała współczesne badania Biblii Hebrajskiej Starego Testamentu i archeologii obszaru nad Morzem Martwym. Za zasługi dla światowej biblistyki i nauki tego wybitnego polskiego uczonego i geniusza języków starożytnych, nazwanego Polskim Champollionem, uhonorowano odznaczeniami: Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasług (1998) i Medalem Papieża Jana Pawła II (2003). W Polsce istnieje projekt filmu dokumentalnego o J. T. Miliku.

Druga część wieczoru w Stacji Naukowej PAN w Paryżu była dedykowana profesorowi André Lemaire’owi, francuskiemu historykowi, filologowi i ekspertowi epigrafii biblijnej oraz zachodnio-semickiej o międzynarodowej renomie, którego krótki biogram naukowy przedstawił jego uczeń Dariusz Długosz. Profesor André Lemaire (ur. 1942) jest honorowym dyrektorem w paryskiej École Pratique des Hautes Études (Sorbona), gdzie prowadził seminarium z filologii i epigrafiki hebrajsko-aramejskiej, specjalizując się w studiach nad biblijnym monoteizmem. W 2003 r. został mianowany członkiem korespondentem Francuskiej Akademii Inskrypcji i Literatury. Opublikował kilkadziesiąt monografii naukowych i ponad 400 artykułów specjalistycznych z zakresu studiów biblistyki, filologii i epigrafiki zachodniosemickiej oraz archeologii biblijnej (m.in. Stela z Tel Dan i Stela Meszy z Luwru). W 1998 r. opublikowano polskie wydanie jego monografii „Dzieje biblijnego Izraela”, któremu także towarzyszyła seria wykładów na polskich uczelniach (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Jagielloński w Krakowie). André Lemaire brał udział w pracach francuskich egzegetów nad nowym przekładem francuskim Biblii dla oficyny Bayard (2001). Naukowe dokonania uczonego uhonorowano odznaczeniami m.in. Prix Charles Clermont-Ganneau Akademii Inskrypcji i Literatury (1998) oraz Officier dans l’Ordre des Palmes Académiques (1999).

Zgodnie z protokołem laudację na cześć Profesora wygłosił w imieniu zmarłego arcybiskupa Lorenzo Frana, Nuncjusza Apostolskiego, po łacinie, oficjalnym języku Stolicy Apostolskiej, Dariusz Długosz: „Nominum Andreas Lemaire, viro gallico, excellenti litterarum hebraicum et aramaicum investigatori doctissimo et diligentissimo philologiae et epigraphicae studiosissimo et manuscrip-torum ad mare mortuum inventorum editori gloria in perpetuum”. Następnie miała miejsce ceremonia wręczenia Profesorowi André Lemaire’owi brązowego Medalu XV Roku Pontyfikatu świętego Jana Pawła II z mottem „Catechismus Ecclesiae Catholicae”: „Z upoważnienia Nuncjusza Apostolskiego, arcybiskupa Lorenzo Frana, stałego Obserwatora Stolicy Apostolskiej przy UNESCO w Paryżu za całokształt Jego dzieła naukowego w dziedzinie studiów biblijnych Starego Testamentu, epigrafiki i filologii biblijnej oraz zachodnio-semickiej, a także w uznaniu badań i publikacji nad tłumaczeniem Pisma Świętego z języków oryginalnych i w domenie archeologii biblijnej”.

Medal w brązie z okazji XV Roku Pontyfikatu Polskiego Papieża świętego Jana Pawła II (nr 3203/6000), którego autorem jest włoski artysta, Mario Toffetti, przedstawia Polskiego Papieża prowadzącego ludzkość ku wolności Chrystusa (awers) i Ojca Świętego oferującego Kościołowi i całej ludzkości Katechizm Kościoła Katolickiego (rewers). Na otoku widnieje napis: E. Civitate Vaticana.

W uroczystości wzięli udział zaproszeni goście, m.in. pan Wiesław Tarka, znany polski dyplomata i minister pełnomocny w imieniu Ambasady RP w Paryżu, dr Jarosław Maniaczyk, asyriolog i dokumentalista Departamentu Starożytności Orientalnych w Luwrze, dr Anna Olczak z Ośrodka Cywilizacji Polskiej (Sorbona) i pani Danuta Milik. Uroczysty wieczór w paryskiej Stacji PAN zakończyło przyjacielskie spotkanie świetnie zorganizowane przez Zespół Merytoryczny pod kierunkiem dr Karoliny Siekierki, której słowa wdzięczności pragnie wyrazić niżej podpisany.

Dariusz DŁUGOSZ (Muzeum Luwru)

 

czytaj też:

W hołdzie piękniejszej połowie ludzkości, czyli „Kobiety Biblijne na tle epoki!” >>>