20 lat temu zmarł prof. Jerzy Kalinowski, polsko-francuski filozof

Jerzy Kalinowski z żoną, utwór w domenie publicznej, aktualna lokalizacja: Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, własność: Polska Akademia Umiejętności

Jerzy Dominik Maria Kalinowski urodził się 4 sierpnia 1916 r. w Lublinie. Był filozofem i logikiem, a także historykiem tych dziedzin nauki. Duża część jego życia złączyła się z Francją, gdzie zmarł 21 października 2000 r. (Buis les Baronnies, Owernia-Rodan-Alpy). Niektóre źródła podają, że filozof zmarł 12 października w Dijon. Ten polsko-francuski naukowiec nie jest wystarczająco znany, choć należy mu się miejsce wśród wybitnych przedstawicieli świata z pogranicza dziedzictwa Polski i Francji. Prof. Kalinowski jeszcze jako pracownik KUL spotkał ks. Karola Wojtyłę, którego później niezwykle barwnie wspominał. Byli “na ty”. Przyszłego papieża i rodzinę Kalinowskich połączyła trwała znajomość.

Jerzy Kalinowski urodził się jako syn dziekana Lubelskiej Rady Adwokackiej oraz siostry filozofa Z. Zawirskiego, prof. UAM i UJ. Miał dwóch braci: Lecha (znanego historyka związanego z UJ) i Witolda (ekonomistę). Ojciec Jerzego wsławił się szczególnie bohaterską postawą w okresie okupacji hitlerowskiej.

Po ukończeniu nauczania podstawowego w 1925 r. Jerzy rozpoczął naukę w renomowanej szkole jezuickiej w Chyrowie. Ukończył ją w 1934, po czym rozpoczął studia prawnicze na KUL-u. Tam spotkał m.in. Cz. Martyniaka, młodego uczonego, który sprawił, że Jerzy zaczął interesować się filozofią, szczególnie w oparciu o dzieła Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu. Cz. Martyniak został zamordowany przez hitlerowców w 1939 r.

Po studiach prawniczych Kalinowski rozpoczął pracę zawodową w lubelskim sądzie apelacyjnym. Jego krótką jeszcze wówczas karierę przerwał wybuch II wojny światowej. Młody naukowiec został wcielony do 9 Pułku Piechoty Legionów w Zamościu, a następnie przeniesiono go do Łucka, gdzie pomagał jako tłumacz języka francuskiego; znajdował się tam batalion pancerny, gdzie Francuzi pełnili rolę instruktorów.

W czasie kampanii wrześniowej Kalinowski wraz z oddziałem przekroczył granicę polsko-rumuńską, gdzie czekało go internowanie, jednak już w grudniu 1939 r. Jerzy uciekł. W ten sposób młody naukowiec, a z konieczności żołnierz, dostał się do Francji i zaciągnął się do polskich sił zbrojnych tam tworzonych. Na skutek choroby nie mógł jednak zostać dłużej w jej szeregach. Czas spędzony w okupowanej Francji był dla Polaka bardzo trudny. Z pomocą życzliwych ludzi udało mu się jednak znaleźć schronienie najpierw w szpitalu w Niort, a potem w sanatorium w La Grolle. W 1942 r. poślubił M. A. Bouchaud. Uczył się także języków obcych oraz zgłębiał historię i geografię Francji. W latach 1953-1945 po raz drugi studiował.

Jerzy Kalinowski tuż po wojnie zdecydował się na powrót do Polski, gdzie rozpoczął współpracę z KUL. Jedną z ulubionych dziedzin nauki, która szczególnie przypadła mu do gustu, była logika. Uzyskawszy doktorat w 1947 r. Kalinowski został zastępcą profesora Wydziału Prawa i Ekonomii. W 1951 r. naukowiec ukończył habilitację. Rok później Kalinowski został dziekanem Wydziału Filozofii, którym kierował do 1957 r. Nie były to czasy łatwe zwłaszcza dla kierowanej przez dr. hab. Jerzego Kalinowskiego części uczelni, ale odważne posunięcie naukowca, jakim było usunięcie problemu tzw. fikcyjnych studentów, znacząco poprawiło sytuację Wydziału (władzom PRL zależało na tym, aby studenci nie unikali służby wojskowej, pod pretekstem rzekomego zapisywania się na studia).

Kalinowski w wydatny sposób przyczynił się do rozwoju uczelni, promując zatrudnianie nowych wykładowców na miejsce zwolnionych przez państwowe władze, a także aranżując nowe wykłady i zajęcia. Jerzy Kalinowski dbał też o to, aby przyszłych wykładowców poszukiwać wśród obecnych studentów. Ciekawą inicjatywą było też prywatne konwersatorium z metodologii filozofii. Jego uczestnikami było wielu późniejszych profesorów i wykładowców.

W 1958 r. zakończył się okres pracy Kalinowskiego na KUL-u. Naukowiec na stałe wyjechał do Francji. Zadecydowały o tym głównie dwa czynniki: względy rodzinne i trudna sytuacja społeczno-polityczna w Polsce. Filozof musiał zmagać się z krytyką, która w jego odczuciu zadała mu moralne rany.

Po przybyciu do Francji Jerzy Kalinowski nie mógł jednak zająć się pracą wykładowcy w takim wymiarze, w jakim planował. Brakowało mu stopnia docteur d’État. Naukowiec uzyskał go w Bordeaux w 1968 r. co otworzyło mu wiele uniwersyteckich drzwi. Polak związał się z Centre Nationale de la Recherche Scientifique.

Jerzy Kalinowski był bardzo płodnym naukowcem; spod jego pióra wyszły setki prac. Szczególnie warto podkreślić wkład naukowca w promocję polskiej nauki w krajach francuskojęzycznych. Wszystko za sprawą pracy wydawniczej i sporządzaniu przekładów z języka polskiego.

Jak wspomnieliśmy wyżej, logika była jedną z ulubionych dziedzin naukowych, którymi zajmował się prof. Kalinowski. Oprócz tego zgłębiał również tajniki m.in.: teorii poznania praktycznego, filozofii prawa, etyki, historii filozofii, metafizyki (szczególnie metafilozofii), filozofii człowieka, semiotyki.

Wiemy też, że poglądy filozoficzne prof. Kalinowskiego osadzone były w nurcie filozofii realistycznej Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu. Wybitny Polak nie był jednak biernym naśladowcą wielkich filozofów, lecz w oparciu o ich przesłanie opracował własny system filozoficzny.

Kalinowski i ks. Wojtyła – trwała znajomość

Prof. Jerzy Kalinowski pierwszy raz spotkał się z nazwiskiem Wojtyła w rozmowie z prof. Stefanem Swieżawskim. Było to w styczniu 1952 r. W marcu odbywała się tradycyjna akademia św. Tomasza. Kalinowski wysłał zaproszenie do ks. Wojtyły, który je przyjął i wygłosił okolicznościowy odczyt. Wystąpienie przyjęto z wielkim uznaniem. W ten sposób rozpoczęła się trwająca 25 lat praca ks. Wojtyły na KUL-u, później już biskupa, arcybiskupa i kardynała.

W przyszłą niedzielę, 18 października, uroczyście zainaugurujemy nowy rok akademicki na @KUL_Lublin. A tak wyglądała inauguracja 50 lat temu, 18 października 1970 r. z udziałem kard. Karola Wojtyły pic.twitter.com/tgc3I0zYhy

— KUL, John Paul II Catholic University of Lublin (@KUL_Lublin) October 10, 2020

Prof. Kalinowski wspominał też odwiedziny ks. Wojtyły w jego mieszkaniu przy ul. Szopena na drugim piętrze. Przyszły papież przychodził po dniu pracy i wesoło gawędził z nim i jego żoną. Gdy miała przyjść na świat córka Kalinowskich wspierał ich modlitwą. Po latach, podkreślając nieco żartobliwie swój wkład w szczęśliwe narodziny dziecka, już jako świeżo upieczony papież żartował: “Udało nam się dziecko!”. Co więcej, Karol Wojtyła udzielił małej Agnieszce sakramentu chrztu św., a po latach, w czasie odwiedzin Kalinowskich w Watykanie bacznie sprawdzał czy dwudziestokilkulatka zna polskie kolędy. Jego chrześniaczka siedziała po prawicy papieża w czasie posiłku.

Jerzy Kalinowski wspominał też rozmowy z Wojtyłą w czasie spacerów do domu po pracy. Poruszali m.in. tematy związane z Bogiem. Pewnego razu z kolei ks. Karol z dezaprobatą podniósł upuszczony przez kogoś na ziemię kawałek chleba. Położył go na stercie kamieni, żeby jakieś zwierzę mogło się posilić. Jerzy i ks. Karol odbywali też wycieczki na rowerach i oczywiście w góry, które jak powszechnie wiadomo tak bardzo kochał Wojtyła. Pewnego razu w czasie wizyty w górach spotkała ich niezbyt dobra pogoda. Jerzy był już zdecydowany na drogę powrotną (zjazd), podczas gdy ks. Karol zachęcił jeszcze do wspólnej modlitwy Koronką, a później jeszcze Litanią do Najświętszej Maryi Panny. Przyszły papież wykazał się nie tylko znakomitą pamięcią (nie pomylił się w wezwaniach ani razu), a na dodatek znakomicie radził sobie na wymagającym śniegu.

Kalinowski pamiętał też, że ks. Wojtyła przyjeżdżając z Krakowa przywoził m.in. koperty z pieniędzmi, które później okazywały się bardzo przydatne np. dla biedniejszych studentów.

Jako ciekawostkę możemy podać, że Jerzy Kalinowski kilka razy przeczytał “Osobę i czyn” Jana Pawła II. Niestety nigdy nie był w stanie zbyt dobrze jej zrozumieć. Tłumaczył to rzekomym skrzywieniem tomistycznym.

Po raz ostatni w Polsce spotkali się w grudniu 1957 r. Prof. Kalinowski zdradził, że wraca do Francji. Na co ks. Karol miał odpowiedzieć: “Szkoda”. A Kalinowski na to: “Baba z wozu, koniom lżej”.

Oczywiście ich znajomość nie została zerwana. Pisywali do siebie, a nawet odwiedzali. Wojtyła odwiedził Kalinowskich w Goussainville, gdzie przy okazji przejrzał francuskie wydanie swojej książki “Miłość i odpowiedzialność”.

Ostatnie spotkanie jeszcze wówczas z kard. Wojtyłą miało miejsce w Orsay 1 lipca 1978 r. Po pamiętnym 16 października tamtego roku Kalinowscy udawali się już do papieża Jana Pawła II po błogosławieństwo.

Jerzy Kalinowski zmarł 21 października 2000 r. w Buis les Baronnies (ewentualnie 12 października w Dijon). Zasłużył na to, żeby pozostać w pamięci potomnych.

Czytaj też:

Uniwersytet musi odpowiadać na współczesne problemy i wyzwania >>> 

Rektor KUL: moja strategia to pokazanie, że katolickość to nowoczesność >>> 

Siostra zakonna pierwszy raz w historii prorektorem KUL >>>

Bishop Serafin from Moscow: The Dialogue Between the Orthodox Churches and the Catholic Church on the Path to Unity >>> 

Źródła informacji: ptta.pl (Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Tadeusz Kwiatkowski), kul.pl

Jedna odpowiedź do “20 lat temu zmarł prof. Jerzy Kalinowski, polsko-francuski filozof”

1. proca pisze:

   20.12.2020 o 12:19

   Jerzy Kalinowski zmarł w Dijon, natomiast pochowano go w grobie jego żony, w Buis-les-Baronnies, gdzie posiadali dom.