Ramzes Wielki i złoto Faraonów, czyli splendor starożytnego Egiptu… w Paryżu

Świątynia w Abu Simbel, fot. dzięki uprzejmości Dariusza Długosza

Wystawa ewenement w Grande Halle de la Villette!

Gdyby poprosić nie-specjalistę egiptologa, aby zacytował imię znanego egipskiego faraona, to niewątpliwie usłyszelibyśmy o Cheopsie, Tutankhamonie i Ramzesie… Znamy Cheopsa z wizerunku jego Wielkiej Piramidy w Gizie (dziś ok. 139 metrów wysokości), zbudowanej ok. 2560 p.n.Ch. i uważanej już od starożytności za jeden z siedmiu cudów świata; jako jedyny z nich dotrwała do epoki nam współczesnej. W listopadzie 2022 r. obchodzono 100-lecie sensacyjnego odkrycia w Dolinie Królów koło Luksoru przez angielskiego archeologa Howarda Cartera grobowca młodego, bo ledwie 18-letniego Tutankhamona (zmarłego ok. 1327 p.n.Ch.), jedenastego władcy XVIII dynastii, którego pośmiertna Złota Maska jest hitem Muzeum Egipskiego w Kairze i symbolem bogactwa „krainy faraonów”.

Po sukcesie eskpozycji “Tutankhamon skarb Faraona”, World Heritage Exhibitions prezentuje aktualnie nową wystawę w Grande Halle de la Villette w Paryżu pt. “Ramsès et l’or des Pharaons” (Ramzes i złoto faraonów), której komisarzem jest znany francuski egiptolog Dominique FAROUT. Tytuł tej ekspozycji wynika z faktu, że imię Ramzesa Wielkiego jest powszechnym symbolem największej potęgi politycznej i ogromnego bogactwa Egiptu epoki Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.Ch.). Jak słusznie pisze we wstępie do katalogu tej nowej wystawy, Mustafa Waziry, aktualny egipski minister Departamentu Starożytności, Ramzes II, trzeci faraon z XIX dynastii, syn i następca Setiego I, był jednym z najwybitniejszych i najdłużej żyjących władców starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu! Król Ramzes zwany Wielkim przyszedł  na świat w Memfis ok. 1304 p.n.Ch. jako syn Setiego I i królowej Tuyi. Faraon Seti I przygotowywał  już od nastoletnich lat swego następcę, a młody Ramzes wstąpił na tron królestwa Dolnego i Górnego Egiptu w 1279 p.n.Ch. mając ok. 25 lat.

W swej działalności budowlanej Ramzes przewyższył wszystkich poprzedników, wypełniając Egipt budowlami i posągami bogów wznoszonymi na swoją chwałę i państwa. W zgodnej opinii wielu badaczy czasy jego panowania były okresem dobrobytu i stabilizacji oraz ogromnego bogactwa ówczesnego Egiptu. Ramzes panował ponad 66 lat, osiągając wiek ponad 91 lat (ewenement w starożytności!). Spłodził ok. 60 synów i 50 córek. Był współtwórcą pierwszego w historii traktatu pokojowego, zawartego pomiędzy dwiema ówczesnymi potęgami militarnymi: Egiptem i Hetytami. Oto dlaczego warto wybrać się na wystawę „Ramzes i złoto faraonów” w La Villette (M° Porte de Pantin), czynną codziennie w godz. 10-19 do 6 września br.!

Ekspozycja w la Villette pozwala nam przede wszystkim dostrzec dziesięć faktów, które świadczą o fenomenie osoby Ramzesa Wielkiego i nadzwyczajnej potędze Egiptu jego czasów: był najdłużej panującym faraonem, wielkim budowniczym świątyń (Luksor, Karnak, Abydos, Abu Simbel), skutecznie walczył z potęgą Hetytów o wpływy w Palestynie i Syrii, mąż wielu wspaniałych i wpływowych żon (m.in. Nefertari, której dedykował świątynię Abu Simbel), ojciec ok. 60 synów i 50 córek, doskonały dyplomata i propagandzista (wiele rzeźb  faraona w całym Egipcie, niektóre już przerobione np. Amenofisa III), fenomenalna długowieczność Ramzesa Wielkiego (91 lat!), jego grobowiec zrabowany paradoksalnie już w starożytności (kapłani boga Amona ukryli jego mumię w zbiorowej nekropolii w górach tebańskich), stał się żywą legendą potęgi starożytnego Egiptu i wreszcie, jako jedyny zmarły władca, którego mumię przyjęto z honorami i protokołem dyplomatycznym we Francji w latach 1976-77 (w celu badań naukowych i konserwacji szczątków faraona)!

Czasy Ramzesa Wielkiego i bogactwo Egiptu epoki Nowego Państwa poznajemy w kilku odsłonach. Oczekując na wejście, widzowie są oczarowani wśród olbrzymich fotogramów wielkością i splendorem świątyni w Abu Simbel, na południu Egiptu w tzw. Nubii, symbolem potęgi faraona i jego miłości do ukochanej żony Nefertari. Następnie, w przedsionku w sali projekcyjnej panoramiczny i multimedialny film ukazuje postać Ramzesa Wielkiego, największego z faraonów i jego wpływ na rozwój cywilizacji starożytnego Egiptu. Po czym symboliczne wrota…otwierają nam magiczny świat bogactwa Egiptu czasów Ramzesa Wielkiego w XIII w. p.n.Ch. i… złota faraonów! Wystawa w paryskim la Villette prezentuje po raz pierwszy poza Egiptem kolekcję 180 obiektów nadzwyczajnej urody i wręcz niebywale dobrze zachowanego stanu ich konserwacji… po bagatela okresie ok. 3400 lat od czasów Ramzesa!

Pierwsza część wystawy jest poświęcona okresowi rządów Ramzesa (1279-1213 p.n.Ch.). Poznajemy Ramzesa jako wielkiego zdobywcę, a któż  nie chciałby zobaczyć oryginalnego łuku i kołczanu tego władcy! Ramzes prowadził już za czasów ojca Setiego I kampanie wojenne (m.in. w Nubii), ale talentem wojskowym zasłynął w trakcie wojen z Hetytami, królestwem w Anatolii (Turcja), drugą ówczesną potęgą Bliskiego Wschodu. Ekspozycja prezentuje nam wspaniałą multimedialną rekonstrukcję jednej z największych bitew starożytności pod Kadesz nad Orontesem w Syrii (1274 p.n.Ch.), której poświęcono Roczniki na płaskorzeźbach świątyni w Karnaku. Wojny Ramzesa z królem Hetytów, Muwatalisem, zakończył pierwszy w historii świata traktat pokojowy z 1258 p.n.Ch., który po śmierci królowej Nefertari (ok. 1255 p.n.Ch.), wzmocniono małżeństwem faraona z księżniczką hetycką Maâtthorneferure (ok. 1246 p.n.Ch.).

Okres pokoju był dla Egiptu czasem prosperity, a ogromne ilości złota i kamieni szlachetnych i wszelkiego bogactwa, sprowadzanego wówczas z Nubii (Sudanu)… widać wszędzie na wystawie… jak w bajkowym skarbcu Ali Baby! Wielkie budowle czasów Ramzesa, zwłaszcza świątynia w Abu Simbel w Nubii, na południu granic Egiptu, odkryta przez Giovanniego Belzoniego w 1817r., z kolosami faraona sięgającymi 20 metrów wysokości, jest tutaj dowodem megalomanii władcy…, ale i jego potęgi! Publiczność może się o tym przekonać oglądając model tego przybytku dedykowanego także ukochanej żonie króla, Nefertari. Podobnie świątynie w Karnaku i Luksorze olśniewają tu na ekspozycji nawet nas współczesnych! Z kolei tzw. Dolina Królów – nadzwyczajna nekropola faraonów XVIII i XIX dynastii – także zachwyca swoim majestatem i… unikalnym pobliskim miasteczkiem dla artystów i rzemieślników faraona w Deir el-Medinah, który dbał o nich równie szczodrze, jak o swoich wielkich generałów! Świadectwem tego jest wspaniały sarkofag Sennedżema, głównego artysty faraona, który niektórzy widzowie z racji jego urody i  bogactwa mylą wręcz z sarkofagiem samego Ramzesa!

Druga część ekspozycji ukazuje śmierć faraona i czasy jego następców końca epoki Nowego Państwa. Ramzes II Wieki, zmarły w 1213 r.p.n.Ch., został pochowany w Dolinie Królów w imponującym do dziś grobowcu oznaczonym jako KV (King Valley) nr 7, o długości korytarzy 168 metrów i powierzchni 870 metrów, który niestety zrabowano już w starożytności! Zniszczenia dopełniły także katastrofalne powodzie nękające płaskowyż i dolinę królewskiej nekropoli. Kapłani Amona ukryli ostatecznie mumię Ramzesa Wielkiego i jego rodziny w tajnym górskim zbiorowym grobowcu w Deir el-Bahari, gdzie w 1881 r. odkryto 50 mumii królewskich! Na szczęście spora część jakże bogatego wyposażenia jego grobowca zachowała się, często z tzw. kartuszem noszącym imię Ramzesa, i była używana przez następców z XXI i XXII dynastii panujących na północy Egiptu w Tanis. Na wystawie podziwiamy piękny sarkofag następcy Ramzesa Wielkiego, faraona Merenptaha (jego 13. syna), znanego z tzw. Steli Merenptaha w Muzeum Egipskim w Kairze, gdzie pierwszy raz wspomniano biblijnego Izraela! Jest także wspaniały srebrny sarkofag króla Szeszonka (946-925 p.n.Ch.), znanego z najazdu na biblijne Królestwo Judzkie i grabieży skarbca żydowskiej Świątyni w Jerozolimie o czym mówią nam płaskorzeźby w egipskim Karnaku i opis Starego Testamentu (2 Księga Kronik 12,1-9)!

Nie można zapomnieć też o naturalnej wielkości fotograficznej rekonstrukcji grobu ojca Ramzesa, faraona Setiego I. Swoje rządy Ramzes II rozpoczął od pogrzebu ojca. W trakcie przygotowań do pochówku władca postanowił, że założy nową stolicę o nazwie Pi-Ramzes (egipskie Pi-Ramesse, tj. Dom Ramzesa) na północy kraju, we wschodniej części Delty Nilu, przez wiele lat mylnie utożsamianą z Tanis. Jednak największy podziw i emocje publiczności, na końcu naszej drogi śladami złotych czasów Ramzesa, budzi widok oryginalnej i majestatycznej trumny władcy z drzewa cedrowego, którą wyjątkowo wypożyczono na paryską wystawę… i wirtualna rekonstrukcja, która niczym machina czasu, ukazuje nam ewolucję  wizerunku faraona od okresu jego młodości aż po czas śmierci i aktualny obraz słynnej mumii przechowywanej obecnie w Muzeum Egipskim w Kairze.

Ta piękna i multimedialna wystawa zaprasza także nie tylko młodych widzów do niezwykłego przeżycia splendoru Egiptu w czasach Ramzesa za sprawą dwóch prezentacji najbardziej spektakularnych zabytków: świątyni Abu Simbel i nadzwyczajnej urody grobowca królowej Nefertari! Sensacje magicznej podróży w kasku typu VR (Virtual Reality), zapewne długo nam pozostaną w pamięci!  Na koniec warto tu przypomnieć, że mumia Ramzesa II Wielkiego została przyjęta już w 1976 r. na lotnisku Bourget z honorami, godnymi głowy państwa. We Francji zespół egiptologów i specjalistów, kierowany przez wybitną egiptolog, prof. Christiane Desroches-Noblecourt, dokonał wówczas serii kompleksowych badań naukowo-medycznych i konserwacji jego szczątków. W 1977 r. prezentowano przy tej okazji wystawę w Grand Palais pt. Ramsès le Grand (Ramzes Wielki), która wzbudziła podziw wielu tysięcy widzów z całego świata.

Dziś po 47 latach… Ramzes Wielki i złoto faraonów  wraca do Paryża, abyśmy mogli zanurzyć się w magicznym bogactwie i potędze starożytnego Egiptu, którego dzieje i religia są wciąż od 5 tys. lat niewątpliwym skarbem światowego dziedzictwa kultury! Amatorzy dziejów i archeologii starożytnego Egiptu zapewne nie przegapią tak unikalnej okazji. Do czego gorąco wszystkich zachęcam!

 

czytaj też:

Sztuka fenicka, czyli rzecz o śródziemnomorskiej purpurze, alfabecie i królowej Dydonie >>>

Tutanchamon – skarby z grobowca faraona na wystawie w La Villette >>>