Ludwik XIX – rządził 20 minut przekonywany przez żonę i ojca

Artur Hanula / 12.09.2022

fot. pixabay.com oraz Ludwik Antoni d'Artois, wikimedia (domena publiczna)

Śmierć królowej Wielkiej Brytanii Elżbiety II odbiła się szerokim echem w wielu zakątkach świata. Często przypomina się, że była drugim w historii monarchą najdłużej panującym. Jej rządy trwały 70 lat i 214 dni. Bardziej długowieczny na tronie był tylko słynny Francuz Ludwik XIV, który sprawował rządy przez 72 lata i 110, choć samodzielnie rządził “jedynie” 54 lata. Rzadziej mówi się o drugim końcu listy monarchów – tych, którzy panowali najkrócej. Co ciekawe, tam też znajduje się Francuz – Ludwik XIX. Kwestia jego panowania poddawana jest dyskusjom, niemniej warto przyjrzeć się monarsze, którego ok. 20-minutowe rządy upłynęły na słuchaniu płaczu i krzyku żony oraz ojca.

W kwestii długowieczności władców w historii świata nie ma pełnej zgodności co do monarchy panującego najdłużej. Faktycznie najczęściej przywołuje się w tym kontekście osobę wspomnianego wyżej Króla-Słońce, niemniej niektórzy badacze sądzą, że palma pierwszeństwa należy się Pepiemu II, władcy Egiptu, który miał rządził… aż 94 lata, a w sumie miał żyć 100 lat. Z racji olbrzymiej ilości czasu, jaka upłynęła od jego panowania (panował pod koniec III tysiąclecia p.n.e.) trudno o konkretne liczby w jego przypadku. Kontrowersji nie brak także w przypadku władcy, którego panowanie możemy uznać za najkrótsze w dziejach. Jak wiemy, tutaj kandydatem jest Ludwik XIX.

Portret Ludwika XIV i Colberta pędzla Charlesa le Brun, fot. wikimedia (domen publiczna)

Ludwik Antoni d’Artois urodził się 6 sierpnia 1775 r. w Wersalu. Był najstarszym synem Karola X Filipa – króla Francji w latach 1824-1830. Miał brata Karola Ferdynanda. Był księciem Angoulême.

Jako nastolatkowi przyszło mu żyć w burzliwych czasach Rewolucji Francuskiej. Wraz z ojcem i bratem przebywał we Włoszech, Niemczech i Anglii. Młody Ludwik Antoni zaciągnął się do armii i brał udział w różnych potyczkach przeciwko nowej władzy Francji. Przez pewien czas przebywał w Kurlandii pod opieką cara Pawła I.

W 1799 r. poślubił Marię Teresę Karolinę, swoją siostrę stryjeczną, córkę Ludwika XVI i Marii Antoniny, których jak wiemy dosięgło ostrze gilotyny. Kobieta posiadała całkiem pokaźny majątek i była osobą hardą, której zależało na przywróceniu dobrego imienia ojca, które doznało uszczerbku na skutek Rewolucji Francuskiej. Jej postawa sprawiła, że kobieta zyskała sympatię w oczach wielu Francuzów.

Maria Teresa Karolina, malował Heinrich Friedrich Füger, fot. wikimedia (domena publiczna)

Na mocy układu między Napoleonem Bonaparte i Pawłem I dwór francuski przebywający pod opieką cara przeniósł się do Warszawy. I tutaj mamy polskie wątki w życiu przyszłego 20-minutowego króla Francji. Ludwik Antoni w latach 1801-1804 mieszkał w pałacu Kazanowskich.

W kolejnych latach różnie toczyły się losy Ludwika, z których najwięcej przeżył w Londynie. Warto odnotować 12 marca 1814 r., kiedy to przybycie Ludwika Antoniego do Bordeaux określano jako przywrócenie monarchii we Francji. Potem Ludwik walczył jeszcze w Hiszpanii.

Francuski król Ludwik XVIII zmarł w 1824 r. Władzę objął jego młodszy brat Karol X. Najstarszy syn Karola X – Ludwik Antoni – został zatem delfinem, czyli oficjalnym następcą tronu. Jak się okazało, jako ostatni w dziejach Francji posiadał ten tytuł.

Karol X pędzla François Pascal Simon Gérarda, fot. wikimedia (domena publiczna)

Najważniejszy wątek naszej opowieści to wydarzenia z 2 sierpnia 1830 r. To data abdykacji Karola X. Niektórzy uznali zatem Ludwika Antoniego za kolejnego monarchę o imieniu Ludwik XIX. Zdaniem innych rojalistów (zwolenników monarchii), abdykacja Karola X była bezprawna z punktu widzenia francuskiego prawa i de facto był on królem do swojej śmierci w 1836 r.

Jeśli jednak przyjmiemy, że Karol X zrzekł się władzy legalnie, to wtedy automatycznie królewski tytuł przypadł Ludwikowi XIX. Był to tzw. król “z prawa”. Inna kwestia, że ten nie bardzo chciał zostać królem. Wedle podań ok. 20 minut rządów Ludwika XIX upłynęło na wysłuchiwaniu skarg żony z jednej strony i ojca Karola z drugiej. Podobno żona nie była zwolenniczką jego rządów, z kolei ojciec przeciwnie. Po upływie tych 20 minut Ludwik XIX podpisał abdykację i zrzekł się tronu na rzecz bratanka – Henryka V. On także nie został nigdy koronowany, a jego rządy trwały ok. tygodnia, jeśli oczywiście przyjmiemy, że abdykacja Karola X, a potem Ludwika XIX w ogóle była legalna.

Dopiero po Henryku V władzę przejął Ludwik Filip I i on rządził już dużo dłużej, bo w latach 1830-1848.

Henryk V, fot. wikimedia (domena publiczna)

Ludwik Antoni dożył do roku 1844. Pochowano go w klasztorze franciszkanów Castagnavizza (dziś Nova Gorica w Słowenii). Podobno w dniu śmierci miał przekonanie, że życie mu nie wyszło i było porażką. Niemniej jednak bliscy aż do śmierci nazywali go królem.

Jaki prywatnie był Ludwik Antoni d’Artois? Podobno był drobny i słabego zdrowia. Uznawano go za wiecznie zakłopotanego i niezdarę. Miał problemy z płynnym wypowiadaniem się oraz licznie manię, np. pocieranie kolan obiema rękami. Dopadała go też nerwowa ruchliwość. Lubił polować, gdy nie miał innego zajęcia. Podobno ze względu na jego krótkowzroczność musiano mu naganiać zwierzęta, aby z bliższej odległości mógł je upolować.

Nie wolno jednak zapominać, że Ludwik Antoni był człowiekiem uczciwym, prawdomównym i posłusznym ojcu i stryjowi.

Mówi się, że gdyby Ludwik XIX panował dłużej prawdopodobnie byłby monarchą bliskim ludowi, gdyż zawsze chętniej rozmawiał z ludźmi prostymi niż wysoko postawionymi.

Warto jeszcze przypomnieć, że pradziadkiem Ludwika Antoniego był Ludwik XV, mąż Marii Leszczyńskiej – córki dwukrotnego króla Polski Stanisława Leszczyńskiego. Jego przodkami byli również August II Mocny i August III – inni polscy królowie.