Francja wobec stanu wojennego w Polsce: 10 faktów

Artur Hanula / 12.12.2022

fot. Archiwum Polskiej Misji Katolickiej we Francji (zbiór Józefa Dwernickiego)

Mija 41 lat od wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Stało się to 13 grudnia 1981 r. Premier Tadeusz Mazowiecki powiedział przed laty: „W stanie wojennym Francja przodowała w pomocy Polsce”. Przypominamy w tym kontekście 10 faktów.

1. Grudzień 1981 r. to czas, kiedy w Paryżu na fotelu prezydenta Republiki zasiadał François Mitterand o lewicowych poglądach. Ówczesny francuski rząd również reprezentował opcję lewicową, a w parlamencie zasiadali m.in. przedstawiciele Francuskiej Partii Komunistycznej, choć zajmowali mniej ważne stanowiska. Tak czy inaczej pierwszy raz od ok. 20 lat nad Sekwaną do władzy doszła lewa strona sceny politycznej.

2. Gdy minęło pierwsze zaskoczenie władze w Paryżu odetchnęły z ulgą dowiadując się o interwencji wojsk polskich nad Wisłą, bez pomocy ze wschodu. Tak czy inaczej dla nikogo nie było tajemnicą, że ZSRR było w jakimś stopniu zamieszane w polskie problemy, które nasiliły się 13 grudnia 1981 r. Dla Mitteranda kryzys w Polsce o podłożu komunistycznym był okazją do zmniejszenia znaczenia jego komunistycznych koalicjantów, których chciał odsunąć w cień sceny politycznej.

3. Francuski rząd oficjalnie potępił decyzję gen. Jaruzelskiego i wyrażał swoje ubolewanie nad sytuacją w Polsce. Deklarował również solidarność z Polakami. We Francji pojawili się nawet z wizytą przedstawiciele „Solidarności”. Niemniej jednak ówcześni premier i minister spraw zagranicznych, odpowiednio Pierre Mauroy i Claude Cheysson, sądzili, że Francja nie powinna się czynnie angażować w kwestie polskie, które są jej wewnętrzną sprawą.

4. Jednocześnie prezydent Republiki podkreślał gotowość Francji do niesienia Polsce pomocy duchowej i materialnej; zadeklarował również starania o uwolnienie więzionych działaczy. Jego stanowisko poparli nawet komunistyczni ministrowie, którzy narazili się własnej partii, potępiającej działania „Solidarności”.

5. Co ważne, wraz z upływem kolejnych dni i tygodni postawa francuskich władz stawała się coraz bardziej aktywna i konkretna w działaniach na rzecz Polski. Już od 17 grudnia radio France Internationale emitowało codziennie 30-minutowy program poświęcony Polsce. C. Cheysson stworzył specjalne biuro mające za zadanie koordynację działań organizacji humanitarnych wspierających Polaków. Przekazano też 10 mln franków z funduszu europejskiego na te cele.

6. Co więcej, większość krajów ówczesnej Wspólnoty Europejskiej pozytywnie odpowiedziała na apel Francji o pomoc dla Polski. Tego typu inicjatywy można długo wymieniać: kredyt dla Polaków w wysokości 3,5 mld franków na żywność i zboże. Z inicjatywy Francji i innych państw europejskich przekazano Polsce mąkę, mleko w proszku oraz lekarstwa. Za rozprowadzanie produktów odpowiedzialny był Czerwony Krzyż. Podkreślano, że pomoc europejska skierowana jest do ofiar reżimu, a nie polskich władz. Warto dodać, że po 1989 r. niewykorzystane w 1981 r. środki pomocowe zostały skonsumowane jako wsparcie przemian nad Wisłą służących m.in. integracji Polski z Europą po epoce komunizmu.

7. Prezydent Francji otwarcie krytykował działania komunistów w Europie, co uznano za przejaw wielkiej odwagi wobec dość ostrożnej postawy wielu polityków europejskich. Tak czy inaczej pojawiły się głosy, że mimo wszystko francuski prezydent nie był dostatecznie jednoznaczny w swojej krytyce.

8. Społeczeństwo francuskie wykazało się wielką solidarnością z ofiarami komunistycznego reżimu między Odrą i Wisłą. Wielka pomoc płynęła również od francuskiego Kościoła i związków zawodowych takich jak: CFDT, FO, CGC, CFTC i FEN. Zachowały się z tamtych czasów informacje, wedle których wespół ze związkami zawodowymi działały organy Amnesty International i polskie wspólnoty, które współorganizowały manifestacje.

9. Dodajmy, że katolicki dziennik „La Croix” zachęcał do pisania listów ze słowami wsparcia dla Polaków lub podpisywania się pod gotowym tekstem. Wysyłano je na adres Polskiej Misji Katolickiej we Francji i prymasa Polski kard. Józefa Glempa. Wiele z nich znajduje się dziś w Archiwum PMK. Tego typu korespondencja jest dzisiaj bardzo wymownym przykładem solidarności zwykłych Francuzów z Polakami. Warto zapoznać się z bogatymi zbiorami przechowywanymi w Archiwum.

10. Już w pierwszym okresie trwania stanu wojennego w prosolidarnościowych manifestacjach wzięło udział grubo ponad 115 tys. Francuzów. Właściwie każdego grudniowego dnia 1981 r. zwłaszcza w większych miastach francuskich organizowano manifestacje. 13 grudnia 1981 r. przed Ambasadą Polską w Paryżu członkowie CFDT (Francuskiej Demokratycznej Konfederacji Pracy) zorganizowali wielką manifestację. Na szczególną uwagę zasługują też działania Stowarzyszenia „Solidarité France-Pologne” . Jego przedstawiciele, których zadaniem było wspieranie młodego ruchu „Solidarność”, zbierali we Francji datki dla Polaków, żeby przyjść z pomocą tym, których szczególnie dotknęły problemy gospodarcze. Warto również przypomnieć postawę Simone Signoret i Michela Foucaulta – artystów i intelektualistów – którzy osobiście dostarczali Polakom potrzebne produkty i badali sytuację w Polsce.