Pèlerinage en Turquie | Pielgrzymka do Turcji

Un pèlerinage en Turquie (du 12/06 au 20/06/2019) «sur les pas des saints Paul et Jean» a été organisé par Monseigneur Krystian Gawron, vice-recteur de la Mission Catholique Polonaise en France, dans le prolongement de nos pérégrinations précédentes. Notre groupe se composait de pèlerins de Pologne, de Suisse et de France, au total 38 personnes.
Monseigneur Krystian Gawron assurait la direction spirituelle de notre pèlerinage, tandis que notre guide turc avait la responsbilité de l’organisation du parcours touristique. Il nous fournissait les renseignements concernant le pays, sa culture, son histoire et ses coutumes, et cela de son mieux.

Notre voyage commença malheureusement par une désagréable surprise. En raison du retard au départ de l’avion des lignes turques, nous n’avons pas pu visiter la capitale de la Turquie, parce que le voyage vers Ankara avec changement à Istanbul nous prit beaucoup plus de temps qu’il n’était prévu. Nous pûmes seulement admirer de l’hôtel Bera les lumières de la capitale turque.
Dès le matin du jour suivant, levés de bonne heure, nous pûmes profiter d’un moment de prière, puis des informations et des éclaircissements nous furent proposés par le Père Krystian, avant de nous lancer dans notre voyage sur les pas de saint Paul et de saint Jean. La Cappadoce fut la première étape de notre voyage. C’est la patrie des saints Basile le Grand, Grégoire de Nysse et Grégoire de Nazianze. Jusqu’à notre époque se sont conservées de petites églises de pierre qu’il nous fut donné de découvrir. L’église à la pomme, l’église au serpent, tout comme l’église de sainte Barbe ont de quoi enthousiasmer tout visiteur par leurs fresques raffinées qui ont conservé au cours de si longs siècles la célèbre couleur dominante bleue. La Cappadoce, avec ses paysages de rêve, nous a séduits dès le premier regard, tout comme la « cité fantôme » et ses 732 petites églises de pierre, ville oubliée de Dieu et des hommes, ancien séjour des moines. Ont laissé sur nous une impression indélébile les rochers sculptés par l’érosion, qui ressemblent souvent à des contours de châteaux anciens, à de curieux animaux, ou à des silhouettes humaines. Malgré une haute température, le voyage dans la vallée de Zelve fut l’objet d’un intérêt particulier du fait que c’est là le lieu où l’on peut voir les cellules des moines, les maisons troglodytes et les ermitages taillés dans des roches de tuf calcaire. On y découvre de nombreux tunnels, de petites mosquées ottomanes, et des moulins. Mais pour nous, la découverte la plus importante, au premier jour de notre voyage, fut la Grotte de pierre dans laquelle, selon la tradition, saint Paul a célébré l’eucharistie. Il y a là une petite église avec un autel de pierre, des symboles chrétiens taillés dans le rocher, et une petite fenêtre à travers laquelle entrent des rayons du soleil.
Pour chaque chrétien, la participation à l’eucharistie dans cet ancien sanctuaire lui fait prendre conscience que, il y a quelques siècles, le christianisme a commencé à germer sur cette terre, qui malheureusement, dans les temps actuels, est tellement éloignée de notre religion. Après ces événements spirituels, la soirée passée à Avanos nous procura quelques autres agréables surprises : un bon verre de vin du pays, un excellent thé maison, un spectacle nous invitant à acheter des étoffes faites main, de beaux tapis de couleur…

La ville souterraine de Kaymakla fut l’étape suivante de notre voyage. Elle se trouve entre Avanos et Derinkuyu. Taillée dans un tuf tendre, elle possède tout ce qui est nécessaire à la vie ordinaire des hommes et des animaux : emplacements pour dormir, pour faire la cuisine, pour entreposer les céréales, pour recevoir le bétail, mais aussi des chapelles, ou plutôt de petits oratoires. De longs et étroits couloirs et des escaliers comme ceux des labyrinthes se déploient vers le haut et vers le bas. Cette ville souterraine a servi de refuge pour les chrétiens et leur permettait d’échapper aux persécutions des musulmans. Dans ce pays, Kaymakla n’est pas la seule ville souterraine à la structure si compliquée et si mystérieuse.

De Kaymakla notre pèlerinage nous conduisit à Konya, qui se trouve au cœur de l’Anatolie. C’est ici que st Paul et st Barnabé fondèrent les premières communautés chrétiennes. Sur la route vers l’ancienne ville d’Iconium (Konya), on peut voir le caravansérail de Sultanhani, l’un des plus célèbres lieux de stationnement des caravanes en Turquie. Construit sur l’ordre du sultan qui en assura le financement, ce lieu offrait aux voyageurs et à leurs caravanes un séjour gratuit de trois jours. Il y a là des endroits pour dormir sous les arcades durant les chaudes nuits d’été ainsi que des dortoirs pour l’hiver, et d’immenses espaces fermés pour les chameaux et autres bovins, avec leurs équipages et leurs marchandises. Tout au centre se trouve une mosquée pour les voyageurs. Une ornementation des arcades en pierre ciselée et de la porte d’entrée, retient l’attention du visiteur.
Pour le nouveau venu d’Europe, une importante curiosité est la mosquée des Derviches tourneurs. Nous n’eûmes pas l’occasion d’admirer leurs danses, mais nous avons eu la grande surprise de découvrir l’église dédiée à st Paul, et confiée à deux religieuses originaires d’Italie. Elles y assurent leur service depuis 25 ans. Elles appartiennent à la congrégation des Sœurs du Christ Ressuscité, mais malheureusement elles n’ont pas toujours l’occasion de participer à l’Eucharistie ; la raison en est le manque de prêtres dans cette région.

Nous avions déjà trois jours de déplacements dans le pays, déplacements qui, hélas, ne se firent pas à pied, comme ce fut le cas pour st Paul et ses disciples, mais dans un autocar climatisé ! Un jour moins brûlant que les autres s’offrit par chance à nous pour la visite de la vieille ville grecque et romaine d’Antioche de Pisidie. C’est là que, comme dans un carrefour de civilisations, se sont rencontrées les cultures anciennes et toute la civilisation contemporaine. Les pierres portent, incrustées en elles, les traces du polythéisme et du monothéisme. Antioche de Pisidie reçut également la visite de st Paul. Dans l’ancienne Hiérapolis acheva sa vie, par le martyre, Philippe, compagnon de st Paul. Se sont conservés jusqu’à nous les ruines du cimetière et les restes des constructions romaines et byzantines touchées par un tremblement de terre. Une ancienne voie de pierre nous conduisit vers un immense théâtre, construit au IIe siècle de notre ère sur l’ordre de l’empereur Hadrien. Au début du IIIe siècle, sur l’injonction de Septime Sévère, on y adjoignit une scène et un amphithéâtre. Celui-ci, incrusté sur les flancs de la colline, est orné de nombreux bas-reliefs et de statues installées dans des niches au long du mur et entre les portes.
Nous eûmes également la chance de voir, dans le Parc National, à proximité du théâtre romain, un phénomène de la nature inscrit dans la liste de l’héritage mondial, intitulé « la Citadelle de Cotton » : des terrasses blanches se sont formées à partir d’une eau descendant de la colline, riche en composés de chaux et de dioxyde de carbone. Il est possible de prendre des bains de santé dans des bassins avec eau chaude. L’Antioche sud-ouest est riche en ruines de villes anciennes, pleines de théâtres, de stades, de termes, d’odéons, l’exemple type de cette configuration étant la ville d’Aphrodisias. Une pluie torrentielle nous a malheureusement empêchés de voir la totalité de ce qui relevait de l’architecture ancienne dans cette ville.

Ephèse est l’une des villes les plus anciennes de l’Asie Mineure. Vers elle se dirigent toutes les routes de pèlerins. C’est là que se trouvent les ruines de la septième Merveille du Monde, le temple d’Artémis, l’un des monuments les plus importants de l’antiquité. La visite du musée archéologique de la ville nous aida à imaginer l’importance et la signification de ce monument. Notre visite ne pouvait pas non plus ignorer ce lieu en raison des ruines de la Basilique St Jean l’Evangéliste, et le tombeau de ce dernier, mais aussi à cause de la maison de la Vierge Marie, la Mère de Dieu, lieu de pèlerinage pour les chrétiens et pour les musulmans. Comme l’indique la tradition, ce sont les visions de la mystique stigmatisée allemande Anne Catherine Emmerich qui ont permis la découverte de ce lieu si important. Marie a vraissemblablement passé à Méryémana les dernières années de sa vie, et c’est ici qu’elle a quitté le monde, dans la grotte de la montagne. A l’endroit où a reposé son corps des fleurs sont apparues. Chaque pèlerin présent en ce lieu exceptionnel fait l’expérience d’une perception plus profonde de sa foi et de son appartenance à la sainte Eglise. Il convient de souligner également que l’ancienne Ephèse était un port et un centre commercial important, riche également de la bibliothèque du païen Celse (IIe siècle) qui possédait quelque 12 mille manuscrits. C’est à Ephèse qu’eut lieu le IIIe concile œcuménique convoqué par l’empereur Théodose II en 431, dans le but de mettre fin au conflit provoqué par Nestorius au sujet de la personne de Jésus et du titre de Marie « Théotokos » (Mère de Dieu). Aux premiers temps de la chrétienté, Ephèse a joué un rôle important. Saint Paul y a fondé l’une des premières communautés chrétiennes. C’est dans cette ville que le troisième concile œcuménique a proclamé, en 431, le dogme de la divine Maternité de la Vierge Marie. Ephèse est également l’une des sept Eglises mentionnées dans l’Apocalypse de saint Jean l’Evangéliste (Ap 2, 1-7): «Ce que tu vois, écris-le dans un livre et envoie-le aux sept Eglises : à Ephèse, Smyrne, Pergame, Thyatire, Sardes, Philadephie et Laodicée » (Ap 1, 11).

L’auteur des lettres aux sept Eglises a inséré dans son œuvre une réponse aux problèmes brûlants de chacune des communautés ecclésiales en question, une analyse de l’état spirituel de chacune d’entre elles, ainsi qu’une perspective apocalyptique du jugement de Dieu concernant l’humanité ». (Lettres aux Sept Eglises Ap 2,1-3,22. On peut signaler que ce qui unit ces Lettres, c’est le fait qu’elles s’adressent à toutes les Eglises en même temps. Elles ont un caractère pastoral. Saint Jean en tant qu’auteur de ces Lettres s’efforçait de fortifier par elles les croyants et de les entraîner à se corriger. Elles évoquent en même temps les situations politique et économique des sept Eglises d’Asie Mineure, «… en particulier le culte de l’empereur ainsi que [la situation] de la diaspora juive et des chrétiens persécutés » .

La Turquie est la terre des apôtres Paul et Jean. Après une journée riche en émotions, nous arrivâmes à Kusadasi. Et bien que la fatigue se fît sentir, il ne fut pas possible de ne pas tremper les pieds dans la Mer Egée. Il y eut même dans notre groupe des intrépides qui n’hésitèrent pas à se plonger dans son eau. Après les émotions du soir, nous eûmes le lendemain la chance d’un voyage à Izmir, qui dans l’antiquité s’appelait Smyrne. Izmir se souvient des temps de la Grèce antique. Certains historiens voient dans Smyrne la patrie d’Homère. Pour la Turquie d’aujourd’hui, cette ville est un centre économique important. Tout chrétien qui visite le quartier grec Alsançak à Izmir ne manque pas la visite de l’église de saint Polycarpe, et celle de l’église Notre-Dame du Rosaire, desservie par les Pères Dominicains.

Il convient de noter que les lieux liés au christianisme ont besoin dans ce pays d’une protection particulière. C’est pourquoi on rencontre partout des enceintes métalliques, des portails fermés, et ici ou là des caméras de surveillance. Le berceau du christianisme a été rendu désert par l’islam ; cela est visible tout particulièrement à Istanbul, l’ancienne Constantinople, l’ancienne capitale de l’empire d’Orient. Les basiliques chrétiennes ont été transformées en mosquées ou en mosquées-musées. Pour chacun d’entre nous, ces anciens lieux de prière et de couronnement des empereurs sont des lieux saints. Malheureusement l’Islam s’y est installé à demeure. L’Hagia Sophia (la Basilique de la Sagesse divine) en est le meilleur exemple. A plusieurs reprises reconstruite après des incendies ou des tremblements de terre, l’Hagia Sophia est ornée de mosaïques dorées qui sont aujourd’hui, hélas, recouvertes par une épaisse couche de crépi. Ce n’est que dans quelques endroits que l’on peut voir des fragments d’anciennes fresques, le visage de la Mère de Dieu, le visage de Jésus… En grand silence nous avons récité le « Je vous salue Marie » pour que la Basilique revienne un jour entre des mains chrétiennes… L’Istanbul d’aujourd’hui ne rappelle l’ancien que dans une petite partie la ville que décrivit en son temps l’écrivain français Lamartine († 1869). Il n’empêche que nous avons ici une ville qui a conservé jusqu’à aujourdhui de nombreux trésors, qui s’enorgueillit de mosaïques de rêve, de résidences de sultans et d’anciens harems. De nombreuses légendes s’attachent à cette ville. L’une d’elles se rapporte au bâton de Moïse. Afin de pouvoir admirer ce bâton, nous avons dû faire longuement la queue. Quoi qu’il en soit des légendes et des divers trésors, ce qui compte aujourd’hui c’est le commerce et le marché. Sur le bazar d’Istanbul les commerçants vqantent leurs produits, invitent et pressent l’acheteur, lui offrent le thé et comptent sur un non néglgeaqble profit.

C’est ainsi que l’Orient nous a fait ses adieux.

 

PIELGRZYMKA DO TURCJI

Pielgrzymka do Turcji (od 12/06 do 20/06/2019) “Śladami świętych Pawła i Jana” została zorganizowana przez księdza prałata Krystiana Gawrona, wicerektora Polskiej Misji Katolickiej we Francji jako kontynuacja naszych wcześniejszych peregrynacji. Nasza grupa składała się z pielgrzymów z Polski, ze Szwajcarii i z Francji, w sumie było nas 38 osób. Ksiądz prałat Krystian Gawron zapewniał przewodnictwo duchowe naszej pielgrzymce, natomiast turecki przewodnik Turgut był odpowiedzialny za organizację całego szlaku turystycznego. Dostarczał nam wiadomości o swoim kraju, jego kulturze, historii i obyczajach tak, jak potrafił najlepiej.
Nasza podróż rozpoczęła się, niestety, od niemiłej niespodzianki. Z racji opóźnienia startu samolotu tureckich linii lotniczych, nie mogliśmy zwiedzić stolicy Turcji ponieważ podróż do Ankary z przesiadką w Istambule zajęła nam o wiele więcej czasu niż to było przewidziane. Z Hotelu Bera mogliśmy podziwiać jedynie światla tureckiej stolicy.
Z samego rana następnego dnia, w dobrych humorach, czasem poświęconym na modlitwę, informacje i objaśnienia podawane przez księdza Krystiana, wyruszyliśmy w naszą podróż śladami świętych Apostołów Pawła i Jana. Kapadocja była pierwszym etapem naszej podróży. To ojczyzna świętego Bazylego, Grzegorza z Nyssy czy Grzegorza z Nazjanzu. Do naszych czasów zachowały się tam maleńkie skalne kościółki, które dane nam było zobaczyć. «Kościół jabłkowy», «kościół wężowy » jak i – św. Barbary mogą zachwycić każdego wyrafinowanymi freskami z zachowanym przez tak długie wieki z dominujacym kolorem niebieskim. Kapadocja swoim baśniowym krajobrazem urzekła nas od pierwszego wejrzenia. „Cité fantôme”, to miasto zapomniane przez Boga i ludzi: to dawna siedziba mnichów. Niezatarte wrażenie na nas wszystkich pozostawiły wyżłobione erozją skały, które często upodabniają się do konturów starych zamczysk, dziwacznych zwierząt czy też postaci ludzkich. Pomimo dużego upału wędrówka w dolinie Zelve zasługiwała na szczególną uwagę z tej racji, iż to na tym terenie można oglądać opuszczone cele, domy troglodytów i pustelnie drążone w miękkich tufowych skałach. Oprócz tego pełno w nich tuneli a także małych meczetów ottomańskich i młynów. Ale dla nas najważniejszym odkryciem w pierwszym dniu wędrówki była Grota na kamiennym pustkowiu w której, jak mówi tradycja, Mszę św. odprawiał święty Paweł. To miejsce jest kościółkiem z kamiennym ołtarzem, z wyżłobionymi w skale chrześcijańskimi symbolami i maleńkim okienkiem, przez które wdzierają się promienie słońca. Dla każdego chrześcijanina uczestnictwo w Mszy św. w tym byłym sanktuarium uświadomiło nam, iż kilkanaście stuleci temu chrześcijaństwo zaczęło kiełkować na tej ziemi, która niestety w naszych czasach tak bardzo daleko odbiega od naszej religii.

Po tych duchowych przeżyciach wieczór w Avanos dostarczył trochę innych wrażeń. Nie zabrakło szklaneczki wina, dobrej mocnej herbaty i spektaklu zachęcajacego do zakupu ręcznie tkanych, kolorowych, bajecznych dywanów. Podziemne miasto Kaymakla było kolejnym etapem naszej podróży. Leży ono między Avanos a Derinkuyu. Wykute w miękkiej tufowej skale posiada wszystko co jest potrzebne do życia dla ludzi i zwierząt. Pomieszczenia do spania, kuchnie, żarna, pomieszczenia dla bydła, kaplice czy raczej kapliczki. Bardzo wąskie, długie korytarze i schody podobne do labiryntu wiją się to w górę to w dół. To podziemne miasto służyło za schronienie chrześcijanom i pozwalało unikać prześladowań muzułmańskich. Kaymakla nie jest jedynym na tym terenie miastem podziemnym o tak skomplikowanej i tajemniczej zabudowie. Z Kaymalkli droga naszej pielgrzymki wiodła do Konya, które leży w sercu Anatolii. Tutaj św. Paweł i Barnaba zakładali pierwsze chrześcijańkie gminy. Aby dotrzeć do starożytnego Iconium (Konya) po drodze można oglądać Caravansérail Sultanhani. Jedno z najsłynniejszych w Turcji miejsc dla postoju karawan. Wybudowany na zlecenie sułtana i przez niego finansowany dawał wędrowcom i ich karawanom bezpłatny trzydniowy pobyt. Są tu miejsca noclegowe pod arkadami na letnie, gorace noce a także sypialnie zimowe, zamknięte, ogromne pomieszczenia dla wielbłądów, bydła, taborów z towarami. W samym środku znajduje się meczet dla podróżnych. Kamienne koronkowe zdobienia w arkadach i w bramie wzjadowej przyciągają uwagę każdego zwiedzającego. Dla przybyszy z Europy wielkim kuriozum jest meczet wirujących derwiszy. Jednak nie mieliśmy okazji oglądania wirujących muzułmańskich mnichów, natomiast wielkim zaskoczeniem dla nas był kościol pod wezwaniem św Tekli, którym opiekują się dwie siostry zakonne pochodzące z Włoch. Posługę swoją pełnią tam już od 25 lat. Siostry te należą do Zgromadzenia Sióstr Chrystusa Zmartwychwstałego, ale niestety nie zawsze mogą uczestniczyć w Mszy świętej. Brak księży na tym terenie jest tego przyczyną.

Mieliśmy już za soba trzy dni wędrowania, niestety, nie była to piesza marszruta jaką odbywał św. Paweł ze swoimi uczniami, a jazda klimatyzowanym autokarem. Dzień mniej upalny od innych okazał się zbawiennym dla oglądania starego greckiego i rzymskiego miasta jakim jest Antiochia Pizydyjska. To tu – jakby na rozstaju dróg – krzyżowały się stare kultury i cala owczesna cywilizacja. W kamieniach zaklęte są pamiątki po wielobóstwie jak i monoteizmie. Do Antiochii Pizydyjskiej dotarł trzykrotnie rownież św. Paweł. W starożytnym Hierapolis dokonał żywota św. Filip, towarzysz św. Pawła. Zginął tu męczeńską śmiercią. Ruiny cmentarza i resztki rzymskich i bizantyńskich budowli zniszczone przez trzęsienia ziemi zachowały się do dzisiaj. Starożytna kamienna droga doprowadziła nas do ogromnego teatru, zbudowanego w II wieku p.n.e. na polecenie cesarza Hadriana. Na początku III wieku, za sprawą Septymiusza Sewera przebudowano scenę i widownię. Jest ona wkomponowana w zbocze góry, zdobią ją liczne płaskorzeźby, posągi umieszczone w niszach w ścianie i pomiędzy drzwiami.

Mieliśmy również szczęście oglądania niezwykłego zjawiska przyrodniczego w Parku Narodowym, wpisanym na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego, zwanego «La Citadelle de Cotton » (Bawelniany Zamek), położonego w bliskim sąsiedztwie z rzymskim teatrem. Białe tarasy tworzy spływająca ze wzgórza woda, bogata w związki wapnia i dwutlenek wegla. W leczniczych basenach z ciepłą wodą można zażywać zdrowotnych kąpieli. Południowo zachodnia Antiochia bogata jest w ruiny starożytnych miast pełnych teatrów, stadionów, term, odeonów a przykładem takiego miasta jest Afrodyzja (Aphrodisias). Niestety przeszkodą aby zobaczyć całość tego co należało do starożytnej architektury w tym mieście stał się ulewny deszcz.
Efez jest jednym z najstarszych miast w Azji Mniejszej, do niego prowadzą wszystkie drogi pielgrzymów. Tutaj znajdują się ruiny «siódmego cudu świata»: świątyni Artemidy, która jest jedna z najważniejszych w starożytności. Wizyta w muzeum archeologicznym pomogła nam w wyobrażeniu wielkości i znaczenia tej budowli. Nasza wyprawa nie mogła również ominąć tego miejsca z racji istnienia ruin Bazyliki św. Jana Ewangelisty i jego grobu a także domu Matki Bożej, miejsca pielgrzymek katolików i muzułmanów. Jak podaje tradycja widzenia niemieckiej stygmatyczki i mistyczki Anny Katarzyny Emmerich, pozwoliły to tak istotne miejsce odnaleźć. Maryja prawdopodobnie spędzila w Meryemana ostanie lata swojego życia i tutaj rozstała się z tym światem w górskiej grocie. W miejscu tym gdzie spoczywało Jej ciało, pojawily się wówczas kwiaty. Każdy z pielgrzymów będąc obecnym w tym niezwyklym otoczeniu na pewno doświadcza głębszego spojrzenia na swoją wiarę i przynależność do świętego Kościoła. Trzeba zaznaczyć rownież, iż starożytny Efez był miastem portowym i dużym ośrodkiem handlowym, gdzie znajdowała się Biblioteka Celsusa posiadająca 12 tysiacy manuskryptów. W Efezie odbył się III-ci Sobór Powszechny: „zwołany w Efezie przez cesarza Teodozjusza II w 431, w celu zakończenia sporu wywołanego przez Nestoriusza dotyczącego rozumienia osoby Jezusa i odnośnie tytułu Marii z Nazaretu, jako «Theotokos» (Bogurodzica). Na początku chrześcijaństwa Efez odgrywał bardzo ważną rolę. Święty Jan a potem Paweł zalożyli tu jedna z pierwszych wspólnot chrześcijańskich.

W tym mieście po Soborze Ekumenicznnym proklamowano dogmat Boskiego Macierzyństwa Dziewicy Maryi. Efez jest także jednym z siedmiu kościołów Apokalipsy świętego Jana Ewangelisty. „Co widzisz, napisz w księdze i poślij siedmiu Kościołom: do Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sardes, Filadelfii i Laodycei” (Ap 1,11).
Autor listów do Siedmiu Kościołow zawarl w swym dziele odpowiedź na palące problemy poszczególnych wspólnot, analizę stanu duchowego każdej z nich oraz apokaliptyczną perspektywę Sądu Boga nad ludzkością. Można zaznaczyć iż listy te łączy to, że odnoszą się do wszystkich kościołów razem. Listy mają oczywiście charakter duszpasterski. Św Jan jako autor tych listów starał się przez nie umocnić wiernych i skłonić ich do poprawy. Listy te przedstawiają również sytuację polityczną i gospodarcza Siedmiu Kościołów Azji Mniejszej, a szczególnie kultu cesarskiego oraz diaspory żydowskiej i prześladowanych chrześcijan.

Turcja jest ziemią Apostołów Pawła i Jana. Po dniu bogatym we wrażenia dotarliśmy do miejscowości Kusadasi. I chociaż zmęczenie dawało o sobie znać, nie można było nie zamoczyć nóg w Morzu Egejskim. Byli też odważni w naszej grupie, którzy zażyli w nim kąpieli. Po wieczornych emocjach mieliśmy nazajutrz przed sobą jeszcze wycieczkę do Izmiru, który w starożytności nazywał się Smyrna. Izmir pamięta czasy antycznej Grecji. Niektórzy historycy uważają Smyrnę za ojczyznę Homera. Dla dzisiejszej Turcji jest ważnym ośrodkiem ekonomicznym. Dla każdego jednak chrześcijanina zwiedzanie greckiej dzielnicy Alsançak w Izmirze, wiąże się z odwiedzeniem kościoła św. Polikarpa i kościoła Matki Boskiej Różańcowej, nad którym pieczę sprawują dominikanie. Trzeba zaznaczyć jednocześnie, iż miejsca związane z chrześcijaństwem potrzebują w tym kraju specjalnego zabezpieczenia. Dlatego też wszędzie spotyka się metalowe ogrodzenia, zamykane bramy a gdzieniegdzie czujne kamery. Kolebka chrześcijaństwa została wyparta przez islam. Jest to najbardziej widoczne w Istambule, w dawnym Konstantynopolu, stolicy Cesarstwa Wschodniego. Chrześcijańskie bazyliki zamieniono na meczety i na meczety-muzea. Dla każdego z naszej grupy, te dawne miejsca modlitwy i koronacji cesarzy, są miejscami świętymi. Niestety islam zagościł w nich na dobre. «Hagia Sophia» (Bazylika Świętej Mądrości Bożej) jest tego najlepszym przykładem. Kilkakrotnie odbudowywana po pożarach, trzęsieniach ziemi, wyzłocona mozaikami które, co bardzo przykre, pokrywa dzisiaj gruba warstwa tynku. Tylko w niektórych miejscach można zobaczyć fragmenty dawnych fresków, oblicze Matki Bożej, Pana Jezusa… Cichuteńko odmówiliśmy «Zdrowaś Mario…» w intencji powrotu Bazyliki w chrześcijańskie ręce. Dzisiejszy Istambuł tylko w niewielkiej części przypomina miasto, które zwiedzał i opisał w swoich podróżach po Oriencie, francuski pisarz Lamartine. Jednak jest to miasto, które do dzisiaj skrywa wiele skarbów, szczyci się bajecznymi mozaikami, rezydencjami sułtanów i dawnymi haremami. O tym mieście krąży wiele legend. Jedną z nich jest «laska Mojżesza». Żeby ją zobaczyć musieliśmy stać w długiej kolejce.
Legendy legendami, skarby skarbami ale teraźniejszość, to handel i targ. Na stambulskim Bazarze kupcy zachwalają swoje towary, zachęcają, zapraszają, częstują herbatą i liczą na niemały zysk. Tak żegna nas Orient.