Świąteczne odwiedziny u Naczelnika Kościuszki w Solurze

Stowarzyszenie Samopomoc Polskich Kombatantów we Francji – Koło Paryż / 04.01.2024

Łóżko Tadeusza Kościuszki, fot. SPK Koło Paryż

Tadeusz Kościuszko ostatnie dwa lata życia spędził w Szwajcarii, a konkretnie w Solurze. W 1815 roku przeniósł się właśnie do Solury z Paryża i zamieszkał przy Gurzeinngasse 12, gdzie aktualnie mieści się muzeum Kościuszki, którego kustoszem jest Teresa Ackermann.

Po wojnach napoleońskich Tadeusz Kościuszko żywił nadzieję, że Kongres Wiedeński przychylnie rozwiąże sprawę odrodzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W tym celu z Francji udał się do Wiednia, ale spotkało go rozczarowanie, gdyż zwycięskie mocarstwa nie dały Polsce niepodległości.

8 lipca 1815 r. Kościuszko przybył do Solury. Początkowo zakwaterował się w hotelu „Pod Koroną”, a następnie zamieszkał w domu brata swojego przyjaciela z Francji, Franciszka Ksawerego Zeltnera. Naczelnik zajmował mieszkanie na 1. piętrze. Nie brał udziału w życiu publicznym miasta, ale pomagał rodzinie Zeltnera, uczył jego dzieci, w wolnym czasie malował akwarele, podróżował na swoim koniu Dobrym. Zasłynął też z dobroci i dobroczynności wobec ubogich miasta Solura. Często jeździł konno do wąwozu świętej Vereny, do kaplicy jej poświęconej, gdzie rozdawał jałmużnę chorym biedakom. W ten sposób nabawił się choroby i 15 października 1817 roku zmarł. W prasie szwajcarskiej i europejskiej pojawiły się kroniki żałobne, wszędzie podkreślano uznanie dla zasług i cnotliwej dobroczynności polskiego Generała.

Nabożeństwo żałobne odprawiono w pobliskim kościele Jezuitów, ciało Kosciuszki zostało zabalsamowane i złożone w krypcie kościoła, natomiast wnętrzności pochowano na cmentarzu w Zuchwilu, a serce według testamentu Naczelnika oddano córce Franciszka Zeltnera, ulubionej uczennicy i chrześnicy, Emilii. Serce wędrowało z Emilią, która z racji swojego małżeństwa z hrabią Giovannim Battistą Morosinim często podróżowała. Emigracji polskiej udało się, dzięki wstawiennictwu Guissepe Verdiego, umieścić tę cenną pamiątkę w muzeum Rapperswil, a w latach 20. XX wieku powróciło do Polski i spoczęło w kaplicy na Zamku Królewskim w Warszawie.

Z końcem marca 1818 r., po licznych formalnościach, ciało Tadeusza Kościuszki spoczęło w podziemiach Katedry Wawelskiej, natomiast w Zuchwilu z incjatywy Franciszka Ksawerego Zeltnera został wzniesiony blisko trzymetrowy pomnik z piaskowca. Składa się z dwóch prostokątnych brył, uwieńczonych kamienną kulą z krzyżem i metalową pięcioramienną gwiazdą. Na górnej bryle znajduje się metalowy medalion z wizerunkiem Naczelnika i podpisem „KOSCIUSZKO”. Wokół popiersia widnieje napis łaciński „FRATES PATRI SUO. DIE XV OCTOBRIS MDCCCXVII”, co po polsku oznacza „Wnętrzności Tadeusza Kościuszki, złożone 17 października 1817 roku”.

Muzeum Kościuszki w dawnym mieszkaniu Naczelnika powstało w 1936 r. dzięki staraniom posła RP w Bernie dr. Jana Modzelewskiego i ataché kultury RP dr. Alfonsa Bronarskiego. Oficjalna inauguracja Muzeum miała miejsce 27 września 1936 r., w Sali Rady Kantonalnej solurskiego ratusza. Obecni byli dostojni goście: dr Max Obrecht, kantonalny radca stanu, a zarazem przewodniczący Komitetu Organizacyjnego ds. Założenia muzeum, minister spraw zagranicznych RP Józef Beck, ambasador Stanów Zjednoczonych Hugh R. Wilson, przedstawiciele stowarzyszeń polonijnych i inne osobistości. 28 lutego 1937 r. charytatywny koncert na potrzeby nowego muzeum dał wybitny pianista Ignacy Jan Paderewski.

Najistotniejsze zmiany w muzeum nastąpiły w latach 1981 – 1984, kiedy gruntownie odnowiono pomieszczenia i powiększono przestrzeń wystawową, dzięki inicjatywie Zygmunta Stankiewicza i Nicolo Vitala oraz dzięki funduszom pozyskanym z dotacji kantonu, miasta Solury, licznych firm i osób prywatnych.

W 2018 r. dzięki mecenasowi Polskiej Grupy Kapitałowej Solbet, udało się powiększyć muzeum o brakującą część mieszkania, w którym znajdowała się stara szafa z drzewa orzechowego, którą używał Naczelnik. Muzeum nie jest właścicielem mieszkania, jedynie je wynajmuje.

Z dużą starannością odtworzono wystrój pomieszczeń, zbliżony do tego, kiedy żył Kościuszko. Ściany dekorują liczne mapy, ryciny, kosy spod Racławic. Odtworzono salonik, alkowę z łóżkiem, na którym spędził Generał ostatnie chwile. Jest wystawiona urna wykonana w Paryżu w 1895 r. przez Wincentego Trojanowskiego, przeznaczona na serce Tadeusza Kościuszki.

Zachęcamy do odwiedzania tego niezwykłego miejsca naszej historii. Ciekawostka dla kombatantów: muzeum zaszczycił swoją wizytą generał Władysław Anders. Oczywiście nie jest to jedyne polskie miejsce w Szwajcarii. W samych okolicach Solury, we wspomnianym już Zuchwilu, znajduje się kaplica polska poświęcona pamięci żołnierzy 2. Dywizji Strzelców, ale o tym wyjątkowym miejscu innym razem.

Zdjęcia: Archiwum SPK Koło Paryż