Meudon odkrywa Sarę Lipską – pierwsza całościowa retrospektywa twórczości artystki
fot. Katarzyna Stańko / Polskifr.fr
Od 19 września 2025 do 22 lutego 2026 Musée d’art et d’histoire de Meudon po raz pierwszy we Francji prezentuje pełną retrospektywę Sary Lipskiej (1882-1973) — polskiej malarki, rzeźbiarki, projektantki mody i wnętrz, dekoratorki i stylistki teatralnej. Wernisaż wystawy odbył się 18 września z udziałem mera Meudon, dyrektor Muzeum oraz dyrektor Instytutu Polskiego w Paryżu i wielu gości.
„Wystawa zatytułowana ‘Sarah Lipska (1882-1973), sculptrice, peintre, styliste et décoratrice’ ma charakter podwójny: najpierw zostanie zaprezentowana w Meudon, potem ekspozycja przeniesie się do Musée Sainte-Croix w Poitiers wiosną i latem 2026 r.” – poinformowała Marianne Lombardi, dyrektor Muzeum w Meudon.
„Jesteśmy wdzięczni za wspaniała współprace naszych instytucji i państwa gościnność i zainteresowanie polską artystką Sarą Lipską” – podkreśliła dyrektor Instytutu Polskiego w Paryżu Małgorzata Grąbczewska.
Różnorodność twórczości na wystawie
Na wystawie można obejrzeć około 90 dzieł — rzeźby, obrazy, szkice, prace użytkowe i dekoracje wnętrz, kreacje modowe i projekty scenograficzne.
Zachowano chronologię twórczości artystki: od studiów w Warszawie, przez pierwsze prace, aż po eksponaty z okresu art déco i międzywojnia, kiedy Lipska była aktywna w Paryżu, współpracowała z domami mody (np. Myrbor), projektantami kostiumów, scenografami, tworzyła wnętrza, meble, tkaniny, hafty; dalej prace powojenne, portrety, dekoracje.
Dużo miejsca zajmują dzieła związane z motywem ptaków, tak charakterystyczne dla Lipskiej: obrazy, szkice kostiumów do „Danse des oiseaux” Serge’a Lifara (1947), obrazy pejzażowe czy kompozycje ze zwierzętami (np. ptaki / gołębie), projekty wnętrz z wykorzystaniem szkła, metalu, haftów, elementów dekoracyjnych.
Kim była Sara Lipska: życie, twórczość, feminizm i finanse
Urodzona w Mławie w 1882 r. w żydowskiej, zamożnej rodzinie, Lipska studiowała w Warszawie – była uczennicą i kochanką Xawerego Dunikowskiego, zaś potem przeniosła się na stałe do Paryża w 1912 r.
To artystka o wielu talentach, działająca zarówno w sztuce czystej (malarstwo, rzeźba) jak i w sztuce użytkowej i dekoracyjnej (kostiumy, dekor scenografii, wnętrza, moda).
Po przenosinach do Paryża Lipska nawiązała współpracę ze słynnymi osobistościami teatralnymi i operowymi. W szczególności projektowała kostiumy i scenografię dla Ballets Russes Sergiusza Diagilewa, co łączyło się często z wystawami w operze i paryskich teatrach.
W latach 1920-tych współpracowała także z Jacquesem Rouché, dyrektorem Opéra Garnier. Jednym z jej projektów dla opery było przedstawienie „Pieśń nad pieśniami” Arthura Honeggera, dla którego stworzyła scenografię.
Jej styl scenograficzny i kostiumowy często łączył wpływy orientu, dekoracyjność art déco i teatralność; Lipska używała żywych kolorów, bogatych tkanin, ale też innowacyjnych materiałów. To pozwoliło jej zdobyć zlecenia operowe jako twórczyni umiejętnie łącząca sztukę wizualną z widowiskiem scenicznym.
Współpraca z operą była też aspektem, dzięki któremu Lipska zdobyła rozpoznawalność; operowe spektakle, balet w operze, czy projekty scenografii — to miejsca, gdzie jej prace były pokazywane publiczności, a także gdzie mogła pokazać umiejętność pracy nad wielkimi formami i nad kostiumem jako elementem narracji scenicznej.
Jej działalność splatała wpływy międzykulturowe – tradycja środkowoeuropejska, awangarda art déco, środowiska teatralne i modowe Paryża.
Jednak do dziś Lipska nie była w pełni doceniona we Francji — retrospektywa w Meudon będzie pierwszą tak dużą prezentacją jej twórczości w tym kraju.
Lipską można uznać również za jedną z pierwszych feministek i kobiet całkowicie niezależnych finansowo, samotnie wychowujących dziecko. W 1908 r Sara urodziła córkę Dunikowskiego, którą ten uznał, ale nie wychowywał. Lipska wychowywała Xawerę głównie sama, po czym przeprowadziła się z nią do Paryża w 1912 r.
Obecność dzieci i rola matki-artystki, która sama musiała godzić życie osobiste (macierzyństwo, relacje) z twórczością, często jest podkreślana jako element, który wpływał na decydujące wybory w karierze Lipskiej — np. decyzja o pozostaniu we Francji, rozwijaniu kariery niezależnie od Dunikowskiego i współpracy z francuskimi projektantami mody i butikami.
Przełom w rozpoznawalności artystki we Francji?
Instytut Polski w Paryżu podkreśla, że to pierwsza retrospektywa Lipskiej organizowana we Francji, co samo w sobie jest wydarzeniem historycznym dla sztuki polskiej emigracji.
Kuratorka wystawy, dr Ewa Ziembińska (koordynatorka z Muzeum Narodowego w Warszawie, Królikarnia) wskazuje natomiast, że Lipska była artystką, której twórczość przez długi czas była „w cieniu mistrza” (np. Dunikowskiego), ale jej własny wkład w rozwój sztuki użytkowej i scenograficznej jest dziś coraz lepiej rozpoznawalny.
W mediach artystycznych wystawa budzi entuzjazm jako szansa przywrócenia pamięci o artystce wielowymiarowej, której sylwetka łączy wiele dyscyplin i epok.
Dzięki zaangażowaniu muzeów francuskich i polskich oraz dr Ewy Ziembińskiej dokumentacja i analiza archiwaliów (listy, szkice, prace użytkowe) można uzupełnić luki w twórczości Lipskiej oraz historii sztuki kobiet, sztuki emigracyjnej i sztuki użytkowej XX w.
Galeria zdjęć: Katarzyna Stańko / Polskifr.fr
Dodaj komentarz