Biblia z Pustyni Judzkiej, czyli nowy polski przekład Starego Testamentu (Prorocy)

Qumran, fot. pixabay.com

W ubiegłym roku zaprezentowałem dwa nowe tomy polskiej serii wydawniczej oficyny The Enigma Press pt. „Teksty z Pustyni Judzkiej” pod redakcją dra Zdzisława J. Kapery z Instytutu Orientalistyki UJ w Krakowie. Chodzi o prace ks. prof. Antoniego TRONINY z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (KUL) dotyczące nowego polskiego przekładu Pisma Świętego Starego Testamentu na podstawie najstarszych rękopisów biblijnych odkrytych na Pustyni Judzkiej w okolicy Morza Martwego w latach 1947-1956. Przypomnę wszystkim zainteresowanym, że w 2024 r. ukazały się dwa tomy serii „Teksty z Pustyni Judzkiej” pt. „Komentarze do biblijnych rękopisów z Pustyni Judzkiej” (tom 11) oraz „Biblia z Pustyni Judzkiej, część 1 Pięcioksiąg” (tom 12). Obecnie The Enigma Press opublikowała tom 13 serii pt. „Biblia z Pustyni Judzkiej, część 2 Prorocy” (Kraków-Mogilany 2025).

Nowości polskiej biblistyki

Odkrycia najstarszych rękopisów biblijnych z lat 1947-1956 na Pustyni Judzkiej dokonane przez beduinów z plemienia Ta’amireh i następnie przez badaczy z Francuskiej Szkoły Archeologicznej i Biblijnej w Jerozolimie stanowiły największą sensację tzw. archeologii biblijnej w XX wieku. Przypomnijmy, że odkryto wówczas w 11 grotach w okolicy starożytnych ruin, zwanych Khirbet Qumrân nad Morzem Martwym, ok. 40 km na południowy-wschód od Jerozolimy, kolekcję ok. 930 najstarszych rękopisów, spisanych na pergaminie i częściowo na papirusie w języku hebrajskim i aramejskim. Ich naukowe odszyfrowanie i publikację powierzono międzynarodowemu zespołowi biblistów i archeologów pod kierunkiem ówczesnego dyrektora Szkoły Biblijnej w Jerozolimie, francuskiego dominikanina o. Rolanda de Vaux i dyrektora Dyrekcji Starożytności Jordanii (do 1967 r. obszar ruin Qumrân na Pustyni Judzkiej podlegał Jordanii, a następnie zarząd objął Izrael po zdobyciu w 1967 r. wschodniej Jerozolimy i tzw. Cisjordanii), brytyjskiego archeologa Geralda Lankestera Hardinga.

Wśród wybitnych badaczy tych najstarszych fragmentów Biblii Starego Testamentu należy wymienić polskiego uczonego Józefa Tadeusza Milika (1922-2006), absolwenta KUL-u, który sam przetłumaczył i opublikował największą liczbę odkrytych wtedy tekstów, i nadto był wydawcą w 1961 r. najbardziej enigmatycznego rękopisu z Qumrân, tzw. Zwoju Miedzianego (3Q15). Przy okazji należy tu podkreślić, że wbrew nieuzasadnionym sensacjom prasy nt. „Spisku Watykanu” odnośnie do rzekomej ingerencji Stolicy Apostolskiej, aby opóźnić publikację tych manuskryptów, wszystkie rękopisy Biblii odkryte na Pustyni Judzkiej opublikowano już w renomowanej serii naukowej Uniwersytetu w Oksfordzie (Anglia) pt. „The Discoveries in the Judaean Desert” (40 tomów wydanych w latach 1951-2009). Długi proces publikacji tych rękopisów biblijnych był głównie wynikiem ich bardzo złego stanu konserwacji i trudności edytorskich. Dziś nikt w świecie nauki nie traktuje poważnie tych sensacji. Odkrycie i publikacja tych najstarszych rękopisów Biblii z Pustyni Judzkiej, datowanych na okres od III wieku przed Ch. – I wiek n.e. pogłębiły naszą znajomość Pisma Świętego w jego oryginalnej formie oraz środowiska biblijnego judaizmu i wczesnego chrześcijaństwa na terenie rzymskiej Judei.

Prezentowany tutaj tom 13 serii pt. „Biblia z Pustyni Judzkiej część 2 Prorocy” jest kontynuacją wcześniejszej polskiej edycji manuskryptów pt. „Rękopisy znad Morza Martwego”, której autorem jest Piotr Muchowski, profesor studiów hebrajsko-aramejskich i karaimskich na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ówczesna publikacja The Enigma Press (2000 r.) tekstów odkrytych nad Morzem Martwym (Khirbet Qumrân, Masada, Wadi Murabba’at i Nachal Chewer) nie obejmowała jednak Pisma Świętego Starego Testamentu. Przypomnijmy, że na ok. 930 fragmentów odkrytych nad Morzem Martwym, teksty ksiąg biblijnych Starego Testamentu stanowią jedną czwartą tej biblioteki. Rękopisy biblijne Starego Testamentu, odkryte na Pustyni Judzkiej, będące wówczas w przygotowaniu do naukowej publikacji, doczekały się ich nowej polskiej edycji. Wydawnictwo The Enigma Press pod kierunkiem dra Z.J. Kapery opublikuje wszystkie rękopisy Biblii w trzech częściach. Po publikacji w 2024 r. pierwszej części „Biblii z Pustyni Judzkiej – Pięcioksięgu” obecnie ukazała się część druga „Księgi Proroków”. Jej autor, ks. Antoni TRONINA (ur. w 1945 r.), emerytowany profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, jest znanym polskim biblistą i orientalistą, absolwentem Papieskiego Instytutu Biblijnego w Rzymie (1878-1980) i autorem kilkudziesięciu książek i kilkuset artykułów z biblistyki oraz tłumaczem literatury znad Morza Martwego, a także apokryfów Starego Testamentu. Profesor ks. Antoni Tronina jest nadto współtwórcą edycji tzw. „Biblii Lubelskiej” (34 tomy). Polski uczony odbył szereg podróży naukowych na obszarze Ziemi Świętej i Bliskiego Wschodu.

Prezentowana tu polska edycja pt. „Biblia z Pustyni Judzkiej” w trzech częściach uwzględnia tradycję Biblii Hebrajskiej, składającej się z części pierwszej, Pięcioksięgu Mojżesza (hebr. Tora), Ksiąg Proroków (hebr. Nebiim) oraz Pism (hebr. Ketubim). Część druga wydawnictwa The Enigma Press ukazuje zbiór ksiąg prorockich złożonych z ośmiu ksiąg. Cztery pierwsze to tzw. Prorocy wcześniejsi, czyli księgi Jozuego, Sędziów, Samuela i dwie Księgi Królewskie (str. 9-92). Następnie odnajdujemy cztery księgi Proroków późniejszych, czyli Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela i tzw. Dwunastu Proroków Mniejszych (str. 93-232). Jak zapowiada wydawca, dr Zdzisław J. Kapera, ten ostatni zbiór tzw. Dwunastu Proroków Mniejszych ukaże się ze względów edytorskich w ostatniej trzeciej części serii „Biblia z Pustyni Judzkiej”.

Analiza krytyczno-literacka tych rękopisów znajduje się w poprzednim tomie 11 serii pt. „Komentarze do biblijnych rękopisów z Pustyni Judzkiej”. Zbiór tych uszkodzonych i fragmentarycznych manuskryptów odkrytych w połowie XX wieku nad Morzem Martwym pozwala na pogłębioną analizę jakże skomplikowanego procesu ich redakcji i kompilacji w środowisku późnego judaizmu biblijnego w epoce hellenizmu i rzymskiej okupacji Judei (III w. przed Ch. – I w. n.e.). Wśród odkrytych w Qumrân w 1947 r. najstarszych tekstów Pisma Świętego na szczególną uwagę zasługuje świetnie zachowany tzw. Wielki Zwój Proroka Izajasza, datowany ok. 150-125 przed Ch., będący największym skarbem biblijnym w Jerozolimie w Muzeum Izraela. Zwój jest przechowywany w tzw. Sanktuarium Księgi. Warto dodać, że właśnie rękopisy kopii księgi Proroka Izajasza były, obok ksiąg Psalmów, najczęściej spotykane w zbiorze odkrytym w Qumrân, stąd nowa edycja ksiąg prorockich ma tu ogromną wagę dla studiów biblijnych Starego Testamentu na podstawie tekstów oryginalnych.

Odnośnie do samego przekładu polskiego tekstu biblijnego, to w prezentowanej edycji, gdy tłumaczenie rękopisu różni się swoim brzemieniem od tekstu biblijnego tzw. tradycji masoreckiej (TM) w Biblii Hebrajskiej, czyli Starego Testamentu, to wydawca używa czcionki kursywy dla zwrócenia uwagi czytelnika. Występujące w niektórych rękopisach biblijnych z Pustyni Judzkiej alternatywne lekcje (wersje) tekstu tradycyjnego Proroków są zachowane w brzmieniu oryginalnym, zaś forma tradycyjna jest cytowana w przypisie. Dzięki publikacji ks. Antoniego Troniny polski czytelnik dysponuje obecnie pełnym dostępem do najstarszych zwojów Biblii Starego Testamentu sprzed ponad dwóch tysięcy lat. Dlatego ją polecam wszystkim zainteresowanym pogłębioną lekturą Pisma Świętego, które według Apostoła św. Pawła „jako SŁOWO BOGA…działa w was, wierzących”.

 

czytaj też: >>> Teksty Biblii z Pustyni Judzkiej, czyli nowy polski przekład Pisma Świętego (Pięcioksiąg) <<<