Jubileusz Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego

fot. archiwum Dariusza Długosza

Pięćdziesiąt pięć lat szczecińskiej historii, czyli rzecz o badaniach i studiach historii w stolicy Pomorza Zachodniego!

Marek Tulliusz Cycero (106 – 43 p.n.e.), rzymski pisarz, polityk, dowódca wojskowy, filozof, mówca sądowy i kapłan rzymski, jako polityk stojący na czele stronnictwa broniącego z odwagą ówczesnej republiki rzymskiej przeciw Cezarowi, Antoniuszowi i Oktawianowi, poniósł klęskę, ale jako mówca i pisarz, podziwiany nawet przez wrogów, już za życia odniósł wielki sukces. Współcześnie uważany jest za jedną z najważniejszych postaci w dziejach światowej literatury. Według rzymskiego mówcy i filozofa „historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae et magistra vitae”, czyli historia jest świadkiem czasów, światłem prawdy, życiem pamięci i nauczycielką życia! To właśnie dlatego niżej podpisany rozpoczął swoją naukową przygodę życia poprzez studia w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1980-1985, specjalizacja archiwistyka), aby podjąć się następnie w październiku 1985 r. pracy w nowym wówczas ośrodku akademickich badań dziejów Polski i świata, Instytucie Historii Uniwersytetu Szczecińskiego (US), uczelni utworzonej w 1984 r. z dawnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Politechniki Szczecińskiej.

Moja naukowa praca w Instytucie Historii US w latach 1985-1990 była jednocześnie zaczątkiem lokalnych uniwersyteckich badań i studiów nad starożytnością w ramach nowego Zakładu Historii Starożytnej, działającego pod kierunkiem prof. Włodzimierza Pająkowskiego (1934-1992), cenionego badacza dziejów Bałkanów w starożytności i prof. Jana Prostko-Prostyńskiego, specjalisty historii późnego Cesarstwa Rzymskiego i Bizancjum (Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Od ponad 30 lat jestem pracownikiem paryskiego Muzeum Luwru specjalizując się w archeologii i filologii biblijnej oraz studiach nad artefaktami i rękopisami znad Morza Martwego… jednak nadal pozostały naukowe więzi ze szczecińską Alma Mater, m.in. w ostatnich latach moje wykłady dla studentów i pracowników naukowych z dziedziny biblistyki i badań orientalnych w Luwrze oraz udział w XV Sympozjum Starożytny Bliski Wschód (2022).

W połowie czerwca 2024 r. współczesny Instytut Historyczny Uniwersytetu Szczecińskiego obchodził 55-lecie akademickich badań i studiów historii. Jubileusz stał się okazją do publikacji Słownika biograficznego pracowników Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego pt. „Pięćdziesiąt pięć lat szczecińskiej historii” pod redakcją prof. Henryka Walczaka (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2024). Publikacja ukazuje półwiecze badań i studiów historycznych w Szczecinie, dziś instytucjonalnie związanych z Instytutem Historycznym US, i jest to jednocześnie okazja do podsumowania dokonań jego akademickiego środowiska, kadry badawczo-dydaktycznej, która odnosi naukowe sukcesy w Polsce i zagranicą. Należy tu z dumą podkreślić, że niedawna ewaluacja działalności naukowej Instytutu Historycznego na Uniwersytecie Szczecińskim za lata 2017-2021 plasuje tę instytucję badawczą z najwyższą kategorią naukową (A plus), czyli w elitarnym gronie aktualnie najlepszych ośrodków historycznych w Polsce, obok Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Wrocławskiego!

Początki edukacji akademickiej w Szczecinie wiążą się z Wyższą Szkołą Nauczycielską, filią Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która od października 1968 r. umożliwiła młodzieży studia dziejów Polski i powszechnych. Dalszy rozwój studiów i badań historii w stolicy Pomorza Zachodniego miał miejsce w Wyższej Szkole Pedagogicznej, powstałej w 1973 r. oraz powołanym w październiku 1984 r. Uniwersytecie Szczecińskim. Za twórcę „szczecińskiej historii” uważa się powszechnie prof. Henryka LESINSKIEGO (1923-1994), absolwenta Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, znanego historyka i archiwistę, kierownika pracowni Historii Pomorza Instytutu Historii PAN (1995-1962), dyrektora Archiwum Państwowego (1956-1969), dziekana Wydziału Humanistycznego US (1985-1987) i dyrektora Instytutu Historii US (1985-1993). O dynamicznej aktywności kadry naukowej i młodzieży akademickiej współczesnego Instytutu Historycznego US, który od 2019 r. posiada formalnie status jednostki badawczej, świadczy powstanie Szkoły Doktorskiej i Międzynarodowego Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych oraz działalność czterech kół studenckich. Symptomatyczny jest również rozwój ilościowy studentów historii w Szczecinie, gdyż w ostatnim roku istnienia Wyższej Szkoły Pedagogicznej (1984) było ich 420, a w pierwszej dekadzie XXI wieku w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego odnotowano już ok. 1200 studentów.

Prestiż „szczecińskiej historii” to także współpraca i wymiana naukowa z zagranicznymi ośrodkami badań, m.in. z Ohio University (USA) i Centre for Geopolitics Uniwersytetu Cambrigde (Wielka Brytania). Badania i publikacje kadry Instytutu Historycznego US zostały wielokroć nagrodzone, m.in. za współpracę z Zamkiem Książąt Pomorskich w Szczecinie przez zespół prof. Pawła Guta (tzw. Nobel Zachodniopomorski w 2022), za „Książkę Historyczną Roku 2022” dla publikacji o dziejach Polski w XX wieku autorstwa prof. Tomasza Sikorskiego i prof. Adama Wątora (Nagroda im. O. Haleckiego), dla prof. Anny Szczepańskiej-Dudziak (Nagroda im. W. Felczaka i H. Wereszyckiego) i dla prof. Henryka Walczaka (Nagroda im. J. Skowronka). Z początkiem 2021 r. na czele Instytutu Historycznego US po konkursie stanęła prof. Agnieszka Szudarek, badaczka historii Prus i Pomorza w XIX wieku, a jej zastępcą został francuski badacz prof. Pierre-Frédéric Weber, specjalista dziejów współczesnych po 1945 r. i stosunków międzynarodowych w ramach Trójkąta Weimarskiego (będący jednocześnie honorowym konsulem Francji na Pomorzu Zachodnim). Aktualna polityka naukowo-dydaktyczna Instytutu Historycznego US sprzyja wysokiej jakości badań naukowych oraz rozszerzaniu współpracy międzynarodowej i dynamicznej wszechstronnej promocji wyników badań historycznych w Szczecinie.

Publikacja prof. Henryka Walczaka pt. „Pięćdziesiąt pięć lat szczecińskiej historii” w swojej zasadniczej części liczy 133 ilustrowane biogramy obecnych i dawnych pracowników naukowo-dydaktycznych pracujących w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego na przestrzeni ponad półwiecza (1968-2024). Jej lektura skłania do wielu refleksji nad dziejami i teraźniejszością „szczecińskiej historii”, ale pozwala także z nadzieją patrzeć na perspektywy badań dziejów Polski i powszechnych na Pomorzu Zachodnim. Trudno tu nie zgodzić się z opinią jej recenzenta prof. A. Smolinskiego, gdyż „Słownik ten jest… wartościową pracą potrzebną całemu polskiemu – a nie tylko szczecińskiemu – środowisku historycznemu. Publikacja ta będzie… ważnym świadectwem narodzin i rozwoju szczecińskiego środowiska historyków, którego wysiłek badawczy zaowocował powstaniem szanowanego w kraju – i nie tylko… środowiska naukowego zajmującego się rozlicznymi aspektami historii polskiej i powszechnej, w tym również problemami ludów i narodów basenu Morza Bałtyckiego”.

Jubileuszowa publikacja Słownika biograficznego pracowników Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego ukazała i ożywiła 55 lat historii i dokonań zachodniopomorskiego naukowego środowiska historycznego poprzez dzieje jego badań, publikacji oraz uznanych wyników dydaktycznych. Z okazji 55-lecia akademickich badań i studiów historycznych, mój komunikat jest dedykowany wielu jego dawnym i współczesnym współpracownikom, którzy od pokoleń pracowali tam z talentem i poświęceniem. Niech im wszystkim będzie dane usłyszeć serdeczne słowa podziękowania, a pamięć o ich dokonaniach niech pozostanie z nami na zawsze, za ich ogromny wkład w badanie dziedzictwa historycznego Polski i świata… i jakże mi bliskiej naukowo dyscypliny, czyli studiów najstarszych śladów dziejów i kultury starożytnego Bliskiego Wschodu, uważanego powszechnie za kolebkę naszej judeo – chrześcijańskiej cywilizacji. Stąd z wyrazami szacunku wspominam tu „szczecińskich starożytników”, obok już wymienionych (Włodzimierza Pająkowskiego i Jana Prostko-Prostyńskiego): prof. Stefana Zawadzkiego, prof. Danutę Okoń i prof. Piotra Briksa oraz wszystkich dawnych i obecnych współpracowników Zakładu Historii Starożytnej. Konkludując, z dumą można więc uznać, że naukowe i dydaktyczne dziedzictwo „pięćdziesięciu pięciu lat szczecińskiej historii” wszystkich nas uroczyście i radośnie zgromadziło w sobotę 15 czerwca 2024 w auli Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego! A jego kadrze naukowej chciałbym tylko życzyć dalszych sukcesów: Ad multos annos!

Dariusz DŁUGOSZ (Muzeum Luwru w Paryżu)

 

czytaj też:

„Komentarze do biblijnych rękopisów z Pustyni Judzkiej” >>>