30. rocznica upadku muru, który podzielił Europę

Obywatele NRD i RFN czekający na otwarcie muru przy Bramie Brandenburskiej (grudzień 1989) / Wikimedia Commons

Upadek muru berlińskiego jest symbolem końca zimnej wojny i komunizmu w Europie. Długi na 156 km system umocnień przez 28 lat oddzielał Berlin Zachodni od Wschodniego. 9 listopada 1989 r. otwarto wszystkie przejścia graniczne między podzielonymi częściami miasta.

Za datę rozpoczęcia budowy muru uważa się 13 sierpnia 1961 roku. Tego dnia rozpoczęła się Akcja Róża, w której ramach zaczęto budować zasieki z drutu kolczastego opasujące sowiecka strefę okupacyjną Berlina. Docelowo umocnienia osiągnęły wysokość od 3,4 do 4,2 metra. W utrzymaniu szczelności pomagał system ponad 300 wieżyczek wartowniczych.

Nie odstraszało to jednak mieszkańców NRD przed podejmowaniem prób przedostania się do wolnego świata. Zorganizowano aż 5075 udanych ucieczek do Berlina Zachodniego. Nie wszystkim się jednak udało. Przy próbach ucieczek na Zachód zginęło wiele osób. Szacunkowa liczba ofiar waha się między 136 a 239.

Za pierwszą śmiertelną ofiarę muru uważa się Idę Siekmann. Zginęła ona skacząc z okna domu przy Bernauer Strasse. Jako ostatni z powodu muru śmierć poniósł Chris Gueffroy. Został zastrzelony w 1989 r. – 9 miesięcy przed zburzeniem budowli.

Jedyną ofiarą muru berlińskiego spoza Niemiec był 24-letni Polak – Franciszek Piesik. Utonął on w jeziorze Nieder Neuendorfer See przy próbie przedostania się do Berlina Zachodniego.

Nota bene, mur berliński, a właściwie tzw. strefę śmierci między murem zachodnim a wschodnim upodobały sobie króliki. Paradoksalnie miały one tam idealne warunki do rozmnażania się – był to pas ziemi porośnięty trawą, gdzie mogły one bezpiecznie mieszkać nie niepokojone przez drapieżniki i ludzi. Po dziś dzień w Berlinie istnieje kilkanaście króliczych kolonii, głównie w zachodniej części miasta.

Kluczową rolę w faktycznym upadku muru odegrał rzecznik Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SED) Guenter Schabowski. Podczas transmitowanej na żywo konferencji prasowej 9 listopada 1989 roku oświadczył on, że władze NRD złagodziły przepisy dotyczące podróży, pozwalając każdemu obywatelowi wyjechać z kraju. Dopytywany przez dziennikarzy o termin wejścia nowych przepisów w życie, odpowiedział: “Według mojej wiedzy – natychmiast, niezwłocznie”. Jak później się okazało, pomyłka NRD-owskiego dygnitarza wywołała efekt domina.

Jego słowa zostały zinterpretowane jako ogłoszenie decyzji o natychmiastowym, bezwarunkowym otwarciu wszystkich granic. Mieszkańcy obu części podzielonego miasta zaczęli masowo gromadzić się w nocy przy przejściach granicznych. Po krótkiej wojnie nerwów, która rozegrała się przy placówce pograniczników na Bornholmer Strasse, pierwszy szlaban poszedł w górę. Wkrótce potem – wszystkie pozostałe.

Obywatele NRD zostali entuzjastycznie przyjęci przez berlińczyków z zachodu. Większość barów znajdujących się w pobliżu muru fundowała darmowe piwo. Na reprezentacyjnej ulicy zakupowej Kurfuerstendamm na spontanicznej imprezie zgromadziły tysiące ludzi, a kawalkady trąbiących samochodów przetaczały się przez różne części miasta.

Po 9 listopada i opanowaniu pierwszego zamieszania muru próbowano strzec z dotychczasową czujnością. Oddziały NRD-owskiej straży granicznej próbowały nawet naprawiać powstałe wyłomy. Już wkrótce jednak władze komunistycznych Niemiec zdecydowały się na otwarcie nowych przejść granicznych. 24 grudnia 1989 obywatele RFN mogli wjeżdżać do NRD w ramach ruchu bezwizowego.

When the Berlin Wall fell: Scenes from the reunification of Germany, 30 years ago this week: https://t.co/VViffaaGb4 pic.twitter.com/xbWJEnJq4U

— Reuters Pictures (@reuterspictures) November 1, 2019

13 czerwca 1990 rozpoczęto oficjalną rozbiórkę muru. Zakończono ją 30 listopada tego samego roku. Pozostawiono 6 odcinków budowli, które upamiętniają dawny podział.

9 listopada prezydent Andrzej Duda, wraz z prezydentami pozostałych państw Grupy Wyszehradzkiej weźmie udział w obchodach 30. rocznicy upadku Muru Berlińskiego. Prezydenci Polski, Czech Słowacji i Węgier będą uczestniczyć w uroczystościach na zaproszenie prezydenta RFN Franka-Waltera Steinmeiera.

Ahead of the 30th anniversary of the fall of the Berlin Wall next week, colorful ribbons representing the dreams, hopes and memories of 30,000 people are floating over Berlin. pic.twitter.com/XkcyCQpWYv

— DW News (@dwnews) November 1, 2019