Mija 37 lat od premiery polsko-francuskiej produkcji “Danton” Andrzeja Wajdy

Georges Danton (po lewej) i Maximilien de Robespierre - to ich zagrali odpowiednio Gérard Depardieu i Wojciech Pszoniak w filmie "Danton" Andrzej Wajdy, fot. wikimedia (domena publiczna)

31 stycznia 1983 r. miała miejsce polska premiera “Dantona” Andrzeja Wajdy. Światowa premiera odbyła się 12 stycznia 1983 r. Ten film historyczno-biograficzny jest interesującym przykładem polsko-francuskiej współpracy przy tworzeniu ciekawego materiału, którego znaczącym atutem była wybitna obsada aktorska z Gérardem Depardieu i Wojciechem Pszoniakiem na czele. W obsadzie znaleźli się również m.in. Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Marian Kociniak, Jerzy Trela i Bogusław Linda, a z Francuzów np. Patrice Chéreau. Produkcja zdobyła wiele nagród i nominacji. Jest adaptacją “Sprawy Dantona” – dramatu Stanisławy Przybyszewskiej.

Fabuła filmu przenosi nas w jeden z najmroczniejszych i najkrwawszych zarazem okresów w dziejach Francji. Szaleje rewolucyjny terror; ścierają się z sobą dążenie do wolności z coraz bardziej okrutnym rozlewem krwi. Jeden z przywódców rewolucji, Georges Danton (Gérard Depardieu), wraz z kilkoma przyjaciółmi zostaje oskarżony o działanie antyrewolucyjne. Maximilien de Robespierre (Wojciech Pszoniak) nie jest zwolennikiem sądzenia Dantona, ale członkowie Komitetu Ocalenia Publicznego wysuwają kolejne oskarżenia przeciw Dantonowi. Dochodzi nawet do konfiskaty gazety redagowanej przez zwolenników Dantona pt. “Vieux Cordelier”. W konsekwencji pewnego dnia Danton odbiera tajny list z informacją, że niebawem może zostać aresztowany przez rząd rewolucyjny.

Andrzej Wajda już w 1975 r. wystawił “Sprawę Dantona” w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Film z 1982/83 r. został bardzo pozytywnie przyjęty nad Sekwaną. W szczególności podkreślano kunszt reżyserski Wajdy i znakomitą grę aktorów pierwszego jak i drugiego planu.

W celu uniknięcia stronniczości trzeba również podkreślić, że pojawiły się rzecz jasna nie tylko same superlatywy pod adresem “Dantona”. Niektórzy zarzucali reżyserowi zbyt pobieżne potraktowanie tła historycznego, bez którego pełniejszej znajomości trudno jest właściwie zrozumieć i ocenić motywy, jakimi kierowali się poszczególnie rewolucjoniści. Nieco zawiedzeni mogą być także ci, którzy wysoko cenią dużą liczbę efektów specjalnych i ponadprzeciętnych ujęć scenograficznych. Trzeba jednak przyznać, że Wajda świadomie postawił na treść dialogów, wymianę argumentów, przekaz merytoryczny, którym przypisał pierwszeństwo w stosunku do chwytów efekciarskich. Przyznać trzeba, że film wcale na tym nie ucierpiał.

A oto kilka przykładowych opinii na temat “Dantona” Wajdy zaczerpniętych z serwisu Filmweb (całościowo produkcja ma tam obecnie ocenę 7,6 na 10): “film mi się bardzo podobał”, “brawurowe role, film też niezły”, “Dantonowi zabrakło tragizmu; mimo wszystko był zbyt lekki; Robespierre był natomiast doskonały”, “Depardieu jako Danton jest rewelacyjny. Wprawdzie Wajda mocno wyidealizował postać Dantona, ale to filmowi nie szkodzi. “Danton” to moim zdaniem jedno z najlepszych dzieł Wajdy”.

#NowWatching Danton by Andrzej Wajda. pic.twitter.com/zU77QDqolR

— Adam Scovell (@AdamScovell) May 24, 2018

Ciekawostką jest, że zwolenników Georgesa Dantona grali Francuzi, natomiast obóz związany z Maximilienem de Robespierre grany był przez Polaków. Zdjęcia do filmu kręcono w takich miejscowościach jak Seine-et-Marne, Versailles i Senlis. Co ciekawe początkowo planowano realizację “Dantona” w Polsce, ale głównie z powodu niepewnej sytuacji politycznej i problemów finansowych przeniesiono ją właśnie do Francji, gdzie niektórzy polscy aktorzy postanowili pozostać, jak np. Andrzej Seweryn czy Wojciech Pszoniak. Dodajmy jeszcze, że “Danton” nie znalazł się na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku, ze względu na jego, jak oceniono, niepolski charakter.

Boguslaw Linda and Wojciech Pszoniak in Danton (1983) pic.twitter.com/D2G1Nsxs5K

— Frame Found (@framefound) March 14, 2019

Długo można by wymieniać nagrody i wyróżnienia jakimi “Danton” został nagrodzony. Wystarczy wspomnieć chociażby nagrody takie jak: BAFTA – Najlepszy film nieanglojęzyczny, Nagroda Specjalna – nagroda dziennikarzy (Złote Lwy), Cezar – Najlepszy reżyser (Cezary), NSFC – Najlepszy aktor Gérard Depardieu (Amerykańskie Stowarzyszenie Krytyków Filmowych). Pełną listę wyróżnień można znaleźć w serwisie Filmweb.

Andrzej Wajda's DANTON followed by Q&A w/ Wojciech Pszoniak! Presented by @PLinIreland this Sat 22nd Oct Tickets: https://t.co/28hPeKRV0P pic.twitter.com/OpuaYSkXsk

— Irish Film Institute (@IFI_Dub) October 18, 2016

Podsumowując, trzeba przyznać, że “Danton” to na pewno produkcja warta obejrzenia. Jak wcześniej zostało to już powiedziane, polsko-francuskie dzieło Wajdy jest znakomitym przykładem współpracy filmowej dwóch narodów. Wybitni aktorzy znad Sekwany i Wisły ramię w ramię wcielali się z sukcesem w postacie z krwawej francuskiej epoki, jednocześnie przenosząc na ekran dzieło polskiej powieściopisarki i dramatopisarki. Warto o tym pamiętać.

W tekście wykorzystano informacje zaczerpnięte głównie z: filmweb.pl, filmpolski.pl, dzieje.pl