Polskie groby na paryskich nekropoliach

Na paryskich i podparyskich cmentarzach można znaleźć bardzo wiele polskich grobów. Opiekę nad nimi już od XIX wieku roztacza Towarzystwo Opieki nad Polskimi Pamiątkami i Grobami Historycznymi we Francji – zupełnie wyjątkowa organizacja dbająca o pamięć i renowację nagrobków polonijnych nad Sekwaną.

Można dochodzić, kiedy dokładnie rozpoczęły się pierwsze polsko-francuskie relacje, jednak bezdyskusyjnie czas zaborów, a dokładnie klęska powstania listopadowego, a potem reperkusje związane z powstaniem styczniowym stały się momentami, w których do Francji przybyła liczna grupa Polaków. Ich mogiły, niekiedy zbiorowe można odwiedzić na cmentarzach paryskich i podparyskich. Szczegółową ewidencję polskich grobów prowadzi Towarzystwo Opieki nad Polskimi Pamiątkami i Grobami Historycznymi we Francji. Na prowadzonej przez nich stronie internetowej możemy znaleźć listę osób pochowanych na konkretnych nekropoliach. To bardzo bogate archiwum, precyzyjnie lokalizujące konkretne pomniki.

Poza mogiłami, nad którymi pieczę sprawuje Towarzystwo, jest sporo niedawnych grobów ważnych Polaków rozproszonych po rozmaitych cmentarzach w Paryżu i okolicach. Warto choćby przypomnieć niezwykłych Polakach związanych z “Kulturą” paryską w Maisons-Laffitte – Jerzym i Henryku Giedroyciach, Zofii i Zygmuncie Hertzach, czy Józefie Czapskim, którzy spoczyęli na cmentarzu w podparyskim Le Mesnil-le-Roi.

 Cmentarz Père-Lachaise

Na najsłynniejszym paryskim cmentarzu spoczęło ponad sześćset Polaków. Największym zainteresowaniem cieszy się grób Fryderyka Chopina. Piękny pomnik wyobrażający zasmuconą muzę Euterpe wykonał francuski rzeźbiarz Auguste (wł. Jean-Baptiste) Clésinger, prywatnie mąż Solange – córki George Sand.

Grób Honoriusza Balzaca

Jeden z najważniejszych francuskich pisarzy Honoré de Balzac (1799-1850) spoczął w grobie rodzinnym Rzewuskich, dzięki poślubionej chwilę przed śmiercią polskiej żonie – Ewelinie Hańskiej. Często niedoceniana Polka ma wielkie zasługi w promocji i doprowadzeniu do powszechnego uznania i docenienia dzieł Balzaca.

Grób rodziny Gałęzowskich i Tamberlick z rzeźbą Cypriana Godebskiego

To jedna z najpiękniejszych rzeźb na całej nekropolii, wpisana przez Francuskie Ministerstwo Kultury na listę zabytków historycznych. Figura anioła wykonana przez słynnego polskiego rzeźbiarza Cypriana Godebskiego zachwyca delikatnością, elegancją i wyrafinowaniem. W grobie tym zaś spoczywają, między innymi, Józef Gałęzowski, prezes Muzeum Polskiego w Rapperswilu i Seweryn, który był prezesem Rady Szkoły Polskiej w Paryżu.

Grób rodziny d’Ornano, gdzie spoczywa serce Marii Walewskiej

Maria z Łączyńskich Walewska (zapamiętana jako pani Walewska), później hrabina d’Ornano (1801-1882), wychowywana przez ojca Fryderyka Chopina – Mikołaja, przeszła do historii jako kochanka Napoleona, a także synonim piękna i elegancji. Po zakończonym romansie z cesarzem wyszła za mąż za kuzyna Korsykanina -Filipem Antonim d’Ornano. Po śmierci “pani Walewskiej” jej ciało zostało pochowane w rodzinnej  Kiernozi, zaś jej serce spoczęło w rodzinnej mogile rodziny d’Ornano na cmentarzu Père-Lachaise. Co ciekawe, dalszym potomkiem arystokratki był Hubert d’Ornano, który wraz ze swoją małżonką Isabelle z Potockich d’Ornano założyli markę Sisley.

Cmentarz Montparnasse

Na nekropolii słynącej jako miejsce spoczynku wielu awangardowych artystów i myślicieli, jak Jean-Paul Sartre, Margurite Duras, Samuel Beckett, czy Emil Cioran, zostało pochowanych także paru Polaków, którzy znaleźli się we Francji w dobie Wielkiej Emigracji, jak choćby powstaniec listopadowy i styczniowy Józef Konstanty Ramotowski, czy już urodzony we Francji działacz na rzecz polskiej niepodległości generał Ludwik Mierosławski (1814-1878)

Grób rzeźbiarki Aliny Szapocznikow

Alina Szapocznikow (1926-1973) była wybitną rzeźbiarką, po trudnych przeżyciach wojennych, studiowała na Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej u Josefa Wagnera. Dzięki zdobytemu stypendium wyjechała do Paryża. Tu poznała swojego przyszłego męża – Ryszarda Stanisławskiego – historyka sztuki, który później stanie się legendarnym dyrektorem Muzeum Sztuki w Łodzi. Prace Szapocznikow są pełne niespotykanie osobistej ekspresji, za model służyły jej bowiem często części ciała własne i najbliższych. Dużo eksperymentowała z materiałami, mówi się, że to mogło być przyczyną nowotworu, który ostatecznie stał się przyczyną jej śmierci. Szapocznikow w 1963 roku wyjechała na stałe do Francji i osiadła w Paryżu, gdzie wyszła za mąż za polskiego plakacistę Romana Cieślewicza, który to z kolei spoczął na cmentarzu w Montmorency.

Grób rzeźbiarki Marii Papy-Rostkowskiej

Maria Papa-Rostkowska (1923-2008) była bardzo intrygującą artystką i fascynującą kobietą, której talent i uroda wzbudzały podziw artystów takich, jak Pablo Picasso, czy Tristan Tzara. Urodzona w Polsce, w latach pięćdziesiątych wyemigrowała do Francji. Tworzyła rzeźby w duchu awangardowym, przywodzące na myśl formy obecne w działalności Hansa Arpa, czy Constantina Brancusiego.

Cmentarz Montmartre

Na cmentarzu Montmartre, już przy samym wejściu uwagę przyciąga Avenue des Polonais – kwartał, w którym znajdują się liczne groby Polaków, głownie tych przybyłych do Francji w dobie Wielkiej Emigracji. Jest tu wiele grobowców zbiorowych, w których spoczęli uczestnicy powstań narodowych, tacy jak chociażby generał Antoni Wroniecki (1790-1928). Początkowo został tu pochowany także Juliusz Słowacki, którego szczątki zostały przewiezione do Katedry na Wawelu w 1927 roku.

Pierwotny grób słynnego historyka Joachima Lelewela (mogiła zbiorowa określana mianem “Grobu Lelewelowskiego”)

Grób Juliusza Słowackiego 

Wieszcz zmarł w Paryżu 3 kwietnia 1849 roku w wieku 39 lat. Msza żałobna za poetę odbyła się w kościele de la Madeleine, zaś trumna z jego ciałem spoczęła na cmentarzu Montmartre. I choć szczątki Słowackiego, z wielką pompą przeniesiono w 1927 roku na do krypty królewskiej na Wawelu, na paryskim cmentarzu zachował się pierwotny pomnik poety, stworzony przez jego przyjaciela, rzeźbiarza Charles’a Pétiniaud-Dubos.