„Zofia Rydet: świat uczuć i wyobraźni” w MuFO

2025 03 22_MuFO Kraków, Wystawa Zofii Rydet, fot. J. Okarma

W Muzeum Fotografii w Krakowie do 4 maja br. trwa wystawa „Zofia Rydet: świat uczuć i wyobraźni”, której kuratorem jest Karol Hordziej. Miałyśmy okazję zwiedzić ją w sobotę 22 marca, a naszą recepcją dzielimy się z Czytelnikami Polskifr.fr.

Joanna Okarma: Agnieszko, może na początek przybliżyłybyśmy Czytelnikom postać Zofii Rydet?

Agnieszka Rogalewicz: Tak, myślę, że warto, choć może ktoś z czytających pamięta wystawę podsumowującą 3-letni projekt „Zofia Rydet. Répertoire 1978–1990” w Galerii Jeu de Paume w Chateau de Tours we Francji, która była prezentowana w terminie od 19 listopada 2016 r. do 28 maja 2017 r. gdzie można było zapoznać się z sylwetką artystki.

JO: To było dość dawno, więc przypomnijmy. Nasza bohaterka żyła w latach 1911-1997. Po wojnie w latach 50. prowadziła sklep papierniczo-zabawkarski w Bytomiu. Wtedy też zaczęła robić zdjęcia przychodzącym tam dzieciom. Z nich powstał cykl „Mały człowiek” pokazywany na licznych wystawach indywidualnych, a w 1964 r. wydany w formie albumu. Od 1963 r. Rydet wykładała fotografię na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Brała udział w międzynarodowych przeglądach fotografii w Polsce i poza jej granicami, a jej prace zdobywały medale, wyróżnienia i międzynarodowe tytuły AFIAP i EFIAP. Za swój dorobek fotograficzny została uhonorowana m.in. tytułami Artiste FIAP w 1969 r. oraz Excellence FIAP w 1976 r.

AR: Tak, jest to jedna z najsłynniejszych polskich fotografek XX w., a jej najbardziej znaną pracą, a zarazem dziełem życia jest dokumentalno-reporterski „Zapis socjologiczny” , który powstał w latach 1978-1993. Przedstawia on ludzi z różnych części Polski we wnętrzach ich domów. Unikatowy charakter „Zapisu socjologicznego” potwierdzono wpisem na Polska Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata w 2024 r., natomiast wystawa krakowska prezentuje wcześniejsze prace.

JO: „Świat uczuć i wyobraźni” to tematyczne, nieoczywiste kolaże fotograficzne z lat 1968-1975, które dotyczą spraw najważniejszych w życiu człowieka. Według autorki: „mówią o człowieku zagrożonym już od chwili narodzin, o jego uczuciach i pragnieniach, o samotności, lęku, przed którym ratuje tylko miłość, o strachu przed zagładą i tragedią przemijania”. Rydet uciekając do techniki kolażu opracowuje nowy język wizualny, którym jest w stanie mówić o uczuciach, a do którego odczytania potrzebna jest wyobraźnia.

AR: Na „Świat uczuć i wyobraźni” składają się m.in. tematy: Pejzaże, Sentymentalna ballada, Fantomy, Tęsknota, Zniszczenie, Oczekiwania, Zagłada, Zakochani, Odejścia, Macierzyństwo, Przemiany. Wszystkie one w sposób liryczny i nie wprost mówią o doświadczeniach związanych z tytułowym stanem emocjonalnym przez co pozwalają konfrontować się nam z własnymi odczuciami. Szczególnie poruszył mnie przez swoją aktualność cykl Fantomy, który dotyka udziału sztucznej inteligencji w naszym życiu.

JO: Oczarował mnie cykl Oczekiwania, a szczególnie praca przedstawiająca dwie siedzące kobiety przed domem. Jedna z nich jest ubrana na czarno, a druga na sposób dziewczęcy. Obie mają doklejoną tę samą twarz z przymkniętymi oczami i spojrzeniem jakby skierowanym ku wewnątrz. Każda z nich jest zamyślona/rozmarzona. Zaczynam się zastanawiać o czym myśli starsza kobieta, a potem odbywam podróż do świata moich dziewczęcych marzeń. I tak dzięki tej statycznej scenie podróżuję w czasie. Raz jestem młodsza, raz starsza, a to tylko jedno zdjęcie…

AR: Świetnym i często stosowanym przez autorkę zabiegiem jest zastępowanie własnej twarzy modela generyczną twarzą/maską, która na wstępie blokuje nasze próby identyfikacji go, czy ocenę jego urody. Od razu wiemy, że musimy inaczej spojrzeć na to zdjęcie. To tworzy przestrzeń, gdzie możemy skontaktować się z naszym własnym światem przeżyć i doznań. Myślę, że warto też zwrócić uwagę na techniczny aspekt prac, bo jest to ewenement na skalę światową, gdyż wszystkie te kolaże powstały wyłącznie w oparciu o jej własne prace. Rydet, dla której – jak sama mówiła – fotografia jest wszystkim co posiada i bez której nie umiałaby żyć, wycinała ze swoich zdjęć fragmenty i z nich budowała kompozycje. Następnie fotografowała je, aby ukryć łączenia. Tak powstawały jej kolaże, które na pierwszy rzut oka wyglądają jak zwykłe nieprzetworzone fotografie. Na wystawie możemy zobaczyć przynajmniej 2 zdjęcia przed i po zmianach, co uzmysławia ogrom pracy twórczej wykonanej przez autorkę.

JO: Zauważyłam w gablocie opisane koperty (ręce, krzyże, twarze), które stanowią obrazowe repozytorium autorki, a którego niewielki fragment możemy oglądać na wystawie. Rydet pracując nad wariantami kolaży stworzyła ok. 1 tys. odbitek, które zdeponowano w Fundacji Jej imienia powołanej w Krakowie w 2011 r. Agnieszko, czy zauważyłaś, że podpory gablot wyglądają jak kartki, z których coś powycinano?

AR: Tak, w ogóle ta wystawa jest niezwykle starannie przygotowana pod względem oprawy plastycznej jak i muzycznej. Ekspozycji towarzyszy ścieżka dźwiękowa stworzona przez Antoninę Nowacką i Sofie Birch. Połączenie obrazu i dźwięku nawiązuje do sposobu w jaki sama autorka prezentowała swoje prace z tego cyklu.

JO: Warto dodać, że za życia Zofii Rydet „Świat uczuć i wyobraźni” był prezentowany na kameralnych wystawach w galeriach BWA w Lublinie i Zamościu oraz w Galerii Fotografii w Świdnicy. Ponadto, w 1979 r. został wydany album pod tym samym tytułem ze wstępem Urszuli Czartoryskiej, teoretyczki fotografii, który można przeglądać na wystawie.

AR: Wszystkie fotografie pokazane na wystawie pochodzą z kolekcji Fundacji im. Zofii Rydet w Krakowie, a seria prac z motywem słońca wystawiana jest po raz pierwszy. Warto dodać, że wystawie towarzyszy bogaty program dodatkowych wydarzeń. Warto więc wybrać się do MuFo!

© Dla Polskifr.fr rozmawiały Agnieszka Rogalewicz i Joanna Okarma
Kraków – Warszawa, 22-28.03.2025 r.

 

czytaj też: >>> Paryż na starych fotografiach <<<