Tajemniczy, zagadkowy, nieoczywisty – 29 lutego

fot. Pixabay.com

Taki dzień zdarza się tylko raz na cztery lata. Mowa oczywiście o 29 lutego. Z tego względu jest on owiany pewną dozą tajemniczości, zagadkowości i nieoczywistości, choć rzecz jasna to dzień jak każdy w kalendarzu; jeden z wielu, a jednak wyjątkowy… Skąd ta data w ogóle się wzięła? Czy wydarzyło się wtedy coś szczególnego? Co z urodzinami osób, które przyszły na świat tego dnia? Jakie znane osoby urodziły się lub zmarły tego dnia? Czy kiedyś obchodzono 30 lutego? Warto chwil kilka poświęcić tym kwestiom.

Podstawową przyczyną, dla której w kalendarzu co cztery lata gości 29 lutego, jest różnica w długości roku kalendarzowego i rzeczywistego okresu obiegu Ziemi wokół Słońca. Wynosi ona mniej więcej ćwierć dnia w skali roku, a mówiąc konkretniej czas w jakim Ziemia obiega Słońce jest w ciągu roku o ćwierć doby dłuższy niż 365 dni. Nie będziemy tutaj prowadzić jakichś wielkich rozważań fizycznych, ale zaznaczmy jedynie, że w astronomii istnieją jeszcze takie pojęcia jak rok gwiazdowy i rok zwrotnikowy. Różnica między nimi jest z pozoru nieznaczna – to tylko 26 sekund. Naukowcy jednak wyliczyli, że za ok. 3 tys. lat trzeba będzie z naszego kalendarza wyrzucić jeden dzień, bo inaczej stanie się on niefunkcjonalny. Wszystko przez te 26 sekund. Ciekawe jaką datę zdecydują się wyrugować z kalendarza nasi następcy: może 28 lutego, a może 31 grudnia, ale co z Sylwestrem? Pewnie odbyłby się w innym terminie, ale to już nie byłoby to samo.

Inną ciekawostką jest fakt, iż 29 lutego w zgodzie z tradycją jest tak naprawdę powtórzeniem 24 lutego. Wynika to z rzymskiej tradycji, wedle której od czasów Cezara brakujący dzień dokładano poprzez powtórzenie właśnie 24 lutego. Był to tzw. bissextilis. Zapewne pamiętamy, że to właśnie od imienia słynnego Cezara wywodzi się tzw. kalendarz juliański, który obowiązywał powszechnie w Europie aż do 1582 r., kiedy to papież Grzegorz XIII wprowadził kalendarz nazwany na jego cześć gregoriańskim. Wtedy to z kalendarza zniknęły dni od 5-14 października. O szczegółach można poczytać w innym miejscu na naszym portalu >>>

Dodawanie i odejmowanie stosownych odcinków czasu nie jest praktyką obecną wyłącznie w naszym europejskim kręgu kulturowym. Kalendarzowe kombinacje spotykamy również m.in. u Żydów, którzy mniej więcej co 2, 3 lata dorzucają do swoich 12 miesięcy nie jeden dzień, ale miesiąc. Chcą w ten sposób zrównoważyć cykl słoneczny z księżycowym, na których opiera się ich rachuba czasu. Gwoli ścisłości dodajmy, że pierwszy znany nam przypadek dodawania dnia w rachubie czasu odnotowano w starożytnym Egipcie, a konkretnie w 238 r. p.n.e. Wtedy to po raz pierwszy mówiono o tzw. latach przestępnych.

A co wydarzyło się 29 lutego? Mimo, że ta data rzadko gości w naszym kalendarzu lista zdarzeń, które miały miejsce właśnie tego dnia jest pokaźna. Wymieńmy przykładowe dotyczące Polski i Polaków: w 1768 r. zawiązano słynną konfederację barską, w 1936 r. zakończono prace przy budowie kolejki na zakopiański Kasprowy Wierch, w 1944 r. oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii zamordował 156 Polaków we wsi Korościatyn (w nocy z 28 na 29 lutego), w 1968 r. w trakcie nadzwyczajnego zebrania Związku Literatów Polskich w Warszawie zaprotestowano przeciwko zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego “Dziadów” autorstwa Adama Mickiewicza, w 2012 r. meczem Polska-Portugalia zainaugurowano Stadion Narodowy w Warszawie (było 0:0).

29 lutego 1996 r. doszło również do katastrofy peruwiańskiego Boeinga 737, w której zginęli wszyscy pasażerowie (123 osoby). Warto też pamiętać, że ten ostatni dzień lutego jest Międzynarodowym Dniem Chorób Rzadkich. Poza latami przestępnymi ów dzień jest obchodzony 28 lutego. Bardzo często kalendarze nie podają żadnych osób, które obchodzą imieniny 29 lutego. W niektórych widnieją Roman i Teofil.

A czy ktoś znany urodził się 29 lutego? Oto kilka osób: papież Paweł III (1468), pisarka i działaczka doby oświecenia Emma Dmochowska (1864), francuski malarz polskiego pochodzenia Balthus (1908). 29 lutego był natomiast ostatnim dniem życia takich postaci jak np.: papież Hilary (468), francuski baron, generał, malarz, litograf Louis-François Lejeune (1848), francuski misjonarz, męczennik, święty August Chapdelaine (1856), francuski generał François Sevez (1948).

O ile do 29 lutego już jakoś tam przywykliśmy o tyle jeszcze bardziej tajemniczą datą wydaje się 30 lutego. A okazuje się, że przed laty również i ta data przez pewien czas obowiązywała lokalnie, nigdy w skali międzynarodowej. Przykładem takiej sytuacji jest Szwecja w 1712 r. To państwo wówczas nie zdecydowało się na przyjęcie kalendarza gregoriańskiego i postanowiło jednak pozostać przy juliańskim, mimo wcześniejszej próby zmiany. W związku z tą nieudaną próbą pojawiła się różnica 1 dnia. Za najlepszy sposób niwelacji tej różnicy uznano wprowadzenie 30 lutego. 30 dzień lutego pojawił się również w kalendarzu radzieckim (wprowadzonym w 1929 r.) i to dwukrotnie. Było to w latach 1930 i 1931, kiedy wszystkie miesiące miały po 30 dni. Komuniści uznali, że również miesiące powinny mieć równy przydział dni, ale podobnie jak cała ideologia komunistyczna tak i nowy kalendarz okazał się niewypałem, dlatego w 1932 r. zrezygnowano z tego kalendarza na rzecz gregoriańskiej rachuby czasu.

Na koniec warto poruszyć poważny, jeśli tak można powiedzieć, urodzinowy problem. Jeśli dowiemy się, że znajoma osoba urodziła się 29 lutego, a dany rok akurat nie jest przestępny, kiedy mamy jej złożyć życzenia? Może 28 lutego, a może 1 marca? Jeśli zdecydujemy się na 1 marca, możemy zostać posądzeni o spóźnialstwo, więc chyba lepiej wybrać 28 lutego? A ile tak naprawdę lat ma ktoś, kto przykładowo urodził się 29 lutego 1976 r. 44 lata czy jednak 10 lub 11… Bo przecież urodziny obchodziła lub obchodził zdecydowanie mniej niż 44 razy. Z drugiej strony zawsze można obchodzić dwukrotnie imieniny zamiast urodzin. A tak całkiem na poważnie najistotniejsza jest oczywiście pamięć o urodzinach; w tym przypadku data jest zapewne nieco mniej ważna. Warto też pamiętać o 29 lutego – dniu nieoczywistym i mimo upływu wieków ciągle dość tajemniczym.

W tekście wykorzystano informacje z następujących źródeł: focus.pl, nowiny24.pl, pl.wikipedia.org (wykaz wydarzeń i osób związanych z 29 lutego)