Sportowcy i Powstańcy – Warszawa 1944

Płk Tadeusz Komorowski (w środku) jako szef polskiej ekipy podczas międzynarodowych zawodów jeździeckich w Berlinie w 1936 r., fot. wikimedia (domena publiczna)

Dziś 1 sierpnia – data bardzo ważna dla wszystkich Polaków, którzy tego dnia szczególnie pamiętają o Bohaterach Powstania Warszawskiego. To już 80. rocznica jego wybuchu. W tych dniach odbywają się także letnie igrzyska olimpijskie w Paryżu. Warto przypomnieć polskich sportowców, którzy oddali życie za Ojczyznę w 1944 r.

„Wciąż mało się mówi o roli organizacji sportowych i klubów sportowych w okresie okupacji i o udziale sportowców w Powstaniu Warszawskim. Historycy powstania raczej ten wątek pomijają. A przecież z miejscowości podwarszawskich całe drużyny sportowe szły na Powstanie” – podkreślił w rozmowie z PAP Zbigniew Chmielewski, autor scenariusza i realizator wystawy sprzed kilku lat „Sportowcy w Powstaniu Warszawskim”, którą zorganizowało Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. Z samych tylko warszawskich klubów sportowych do Powstania w 1944 r. zgłosiło się blisko 1000 sportowców. 124 z nich poległo, a ponad 200 odniosło rany. Duży wkład w działania powstańcze mieli nie tylko sportowcy, ale także przedwojenni działacze sportowi.

Polscy olimpijczycy zapisali się w historii Powstania Warszawskiego. Było ich 27. Jeden z najbardziej znanych to szef Komendy Głównej AK gen. Tadeusz Komorowski ps. „Bór”, który w 1928 r. wystąpił w Amsterdamie w jeździectwie. Srebro w jeździectwie w 1936 r. w Berlinie zdobył płk Henryk Roycewicz ps. „Leliwa”. Medaliści olimpijscy wśród powstańców to również: Maria Kwaśniewska – brąz w rzucie oszczepem (Berlin 1936); Edward Kobyliński – brąz w wioślarstwie (Los Angeles 1932); Jerzy Ustupski – brąz w wioślarstwie (Berlin 1936); Tadeusz Friedrich i Adam Papee – dwa brązowe medale w drużynie w szermierce (Paryż 1924, Amsterdam 1928). Józef Klukowski >>> i Stanisław Ostoje-Chrostowski to dwa wybitni artyści, laureaci olimpijskich konkursów sztuki.

Szczególnie niezwykła jest historia wspomnianej Marii Kwaśniewskiej. Jako medalistka z Berlina posiadała zdjęcie z Adolfem Hitlerem, który pozował wraz z medalistkami tamtej olimpiady. Ta fotografia później uratowała życie wielu ludziom. Z tą wyjątkową historią można się zapoznać w naszym artykule >>>.

Wyliczono, że w powstańczych walkach życie straciło aż 270 piłkarzy. Wśród walczących było 36 graczy stołecznej Polonii. Najwybitniejszym sportowcem-powstańcem był Henryk Martyna – krakowianin, który rozegrał aż 160 spotkań w Legii Warszawa oraz ponad 20 razy wystąpił w reprezentacji Polski, strzelając w biało-czerwonych barwach 4 gole. Martyna przeżył Powstanie i zmarł w 1984 r. W kontekście igrzysk warto wspomnieć, że Henryk Martyna reprezentował Polskę także w trakcie olimpiady w Berlinie w 1936 r. Nasza reprezentacja zajęła tam czwarte miejsce. Wymieńmy jeszcze kilku innych piłkarzy wśród powstańców: Ludwik Skrzypek, Aleksander „Przybysz” Justynowicz, Tadeusz Gebethner, Stanisław Wolańczyk, Henryk Przepiórka.

Swoich reprezentantów wśród powstańców miał również tenis. I to jakich reprezentantów! Ignacy i Ksawery Tłoczyńscy, Czesław Spychała, Jerzy Gottschalk oraz Antoni Smordowski należeli do czołowych tenisistów swoich czasów. Powstańcem był także lekkoatleta Tadeusz Hanke. Romuald Wirszyłło, Igor Tepicyn, Wojciech Gosiewski i Leszek Grodecki byli siatkarzami. Eugeniusz „Brok” Lokajski to oszczepnik, olimpijczyk, który w 1944 r. zrobił wiele zdjęć, często publikowanych po wojnie. Lokajski zginął pod koniec walk powstańczych.

Liczne przedstawicielki świata sportu można było znaleźć wśród sanitariuszek i łączniczek Powstania. Rozstrzelana przez Niemców Danuta Stefańska–Majewska była siatkarką, koszykarką i piłkarką ręczną. Zofia Chenclewska była rekordzistką i mistrzynią Polski w rzucie oszczepem. W Powstaniu poległa też mistrzyni Polski w skokach do wody i wielokrotna reprezentantka kraju dr Bożena Kokalij Kowalewska-Pietrzykowska. Barbara Grocholska i Teresa Kodelska reprezentowały narciarstwo alpejskie.

 

Podstawowe źródła informacji: dzieje.pl, PAP, sport.tvp.pl, Wikipedia

 

czytaj też:

„W jak wiara” – modlitwa w 80. Rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego >>>

Sportowe obiekty w Powstaniu Warszawskim i nieznana historia >>>

Powstanie Warszawskie – Polacy pamiętają o Bohaterach >>>