Prof. Smorąg-Goldberg: twórczość Tokarczuk obecna jest we Francji od lat 90.

Wrocław Kawiarnia Falanster spotkanie z pisarką Olgą Tokarczuk promujące książkę „Prowadź swój plug przez kości umarłych”, fot. Borys Nieśpielak / Wikimedia Commons

Prof. Małgorzata Smorąg-Goldberg, literaturoznawczyni i wykładowczyni paryskiej Sorbony, podkreśla, że książki Olgi Tokarczuk są tłumaczone na język francuski już od lat 90. XX w., a takie wątki jej twórczości jak ponowoczesność, transhumanizm czy feminizm, podobają się czytelnikom we Francji.

„We Francji Olga Tokarczuk zaczęła być tłumaczona praktycznie od razu; pierwsza jej powieść +Prawiek i inne czasy+ ukazała się po francusku w 1998 roku, dwa lata po wydaniu polskim. Tylko +E.E+ i +Podróż ludzi księgi+ nie ukazały się jeszcze po francusku, +E.E+ jest w tłumaczeniu właśnie teraz. Tokarczuk była więc tłumaczona od razu, a ja zapraszałam ją na seminaria na Sorbonę już od połowy lat 90.” – powiedziała PAP prof. Smorąg-Goldberg, która wygłosiła laudację podczas uroczystości przyznania Oldze Tokarczuk tytułu doktora honoris causa Sorbony.

Jak przypomniała rozmówczyni PAP, „to było to pokolenie, które wkroczyło na scenę literacką po 1989 roku – jednocześnie był tłumaczony Paweł Huelle; to była ta +literatura miejsca+”. Dodała, że Olga Tokarczuk „bardzo zgrabnie się +wpasowała+ w to nowe zainteresowanie tą częścią Europy”. Wtedy właśnie „powrócił termin +Europy Środkowej+, Milan Kundera napisał świeżo swój słynny esej +Zachód porwany, czyli tragedia Europy Środkowej+ w 1984 roku, i powoli w dyskursie publicznym wchodziło w praktykę to, że +Europa Wschodnia+ jest terminem geopolitycznym, a +Europa Środkowa+ – terminem kulturowym” – wyjaśniła badaczka.

Tak więc – zauważyła Smorąg-Goldberg – wówczas Olga Tokarczuk „świetnie wpasowywała się w tę nową recepcję Europy Środkowej, tej +innej Europy+ (jak brzmi tytuł francuski +Rodzinnej Europy+ Czesława Miłosza: +Autre Europe+, czyli +inna Europa+). Była więc zapraszana na targi książki, gdzie były z nią debaty, sama moderowałam kilka takich dyskusji”.

Noblistka jest wydawana we Francji przez wydawnictwo Noir sur Blanc. „Jest naprawdę znana publiczności francuskiej. Przy okazji literackiej Nagrody Nobla było dużo bardzo dobrych audycji w radio, we France Culture było bardzo dużo ciekawych rozmów o niej, z nią. W maju 2023 roku w (paryskim) Teatrze Odeon (wystawiana) była sztuka według powieści +Prowadź swój pług przez kości umarłych+; w bardzo dobrej reżyserii Simona McByrney’a, po angielsku, angielskiej trupy teatralnej. Bilety zostały wyprzedane natychmiast, dużo się o tej sztuce mówiło. To też był taki sposób przyciągnięcia nowej publiczności, która poznała twórczość Tokarczuk przez teatr i sięgnęła po powieść” – mówi prof. Smorąg-Goldberg.

Jak tłumaczy, Olga Tokarczuk „jest czymś osobnym” we Francji, jeśli chodzi o jej odbiór, w odniesieniu do tradycji literatury polskiej – jak Bruno Schulz, Witold Gombrowicz czy Witkacy. W recenzjach czy krytyce „nie ma tych powiązań”; pisarka „jest dla francuskiej publiczności – bo tak też jest przedstawiana w recenzjach – częścią literatury powstałej po upadku muru berlińskiego”. Sama Tokarczuk „mówi o pokrewieństwie swojego pisarstwa” ze światem Brunona Schulza i wobec tego „jest on czasami przywoływany”. Jednak „niestety, czytelnik, a nawet dobry recenzent literacki za mało zna może polską literaturę, żeby tak wiązać (ich twórczość)” – powiedziała literaturoznawczyni. „O tym mówimy na konferencjach naukowych, o tym są pisane doktoraty, ja mogę mieć studentów z komparatystyki, którzy na ten temat piszą czy zgłaszają się do mnie z takim pomysłami, ale raczej nie (pojawia się to) w prasie takiej (nie naukowej – PAP)” – dodała.

Badaczka zwraca uwagę na pewne elementy twórczości Tokarczuk, które przemawiają do publiczności i do krytyki we Francji. „+Księgi Jakubowe+ – przecież to jest 800 stron! – mam wśród przyjaciół Francuzów, który niewiele o Polsce wiedzą, ale są jej wiernymi czytelnikami, którzy byli zafascynowani tym projektem literackim, tą koncepcją i przeczytali powieść od deski do deski, zaraz po jej ukazaniu się po francusku w świetnym zresztą tłumaczeniu Maryli Laurent” – powiedziała. Przypomniała, że Laurent dostała za ów przekład nagrodę Laure-Bataillon. Jest to nagroda za najlepszy przekład literacki, przyznawana zawsze autorowi i tłumaczowi.

Kolejną książką Tokarczuk, która „bardzo się podobała”, jedną z powieści cytowanych przez francuskich czytelników, są „Bieguni”. Jak mówi prof. Smorąg-Goldberg, do publiczności we Francji przemawia „ta podróż, zmienność, płynność, ponowoczesność, transhumanizm”.

„Prowadź swój pług przez kości umarłych” jest jedną z bardziej znanych we Francji powieści Tokarczuk. „Bardzo się podoba czytelnikom, bo to jest kryminał ekologiczny, który bardzo dobrze się czyta, i jest (tam) i feminizm, i ból zwierząt i akcenty antypatriarchalne, przeciwko myśliwym, tej męskości +myśliwskiej+. To są takie, mogłabym powiedzieć, +politycznie poprawne+ tematy, ale ona jakby przeskakuje tę +poprawność polityczną+, gra z jej kodami, z ponowoczesnością i to bardzo interesuje czytelników” – powiedziała prof. Smorąg-Goldberg.

Olga Tokarczuk została uhonorowana 25 marca tytułem doktora honoris causa Sorbony. Jest to czwarty taki zaszczytny tytuł akademicki, który przyznały noblistce uczelnie zagraniczne. Wcześniej uczynił to: Uniwersytet Sofijski (2022 r.), Hong Kong Baptist University (2022 r.) i Uniwersytet w Tel Awiwie (2023 r.).

źródło: PAP

 

czytaj też: >>> Tokarczuk otrzymała tytuł doktora honoris causa Sorbony <<<