Polskie cmentarze wojenne we Francji

Polski Cmentarz Wojenny w Grainville-Langannerie, fot. Autorstwa hamon jp - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24716985

Cmentarz Les Champeaux w Montmorency, oddalony od Paryża zaledwie o kilkanaście kilometrów, jest największą polską nekropolią we Francji, a zarazem panteonem polskiej emigracji. Do dziś zachowało się tam 276 grobów, co stanowi znaczącą część wszystkich koncesji na tym niewielkim cmentarzu. Les Champeaux, podobnie jak polskie kwartały na cmentarzach Père-Lachaise, Montmartre czy Montparnasse, zaliczane są do nekropolii cywilnych. Prócz tego na terenie Francji istnieje przynajmniej kilkanaście cmentarzy wojennych, na których polscy żołnierze mają swoje kwatery.

To m.in. cmentarze w Neuville-St Vaast, w Dieuze czy w Villeurbanne. Polskie nekropolie wojenne na terenie Francji są dwie: Polski Cmentarz Wojenny w Aubérive w departamencie Marne i Polski Cmentarz Wojenny w Grainville-Langannerie w departamencie Calvados.

Podróż do Aubérive

Statystyka podaje, że Aubérive jest miejscem spoczynku 385 polskich żołnierzy z Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera, a zatem poległych w czasie Wielkiej Wojny. Rząd francuski dopiero po upadku caratu zgodził się na utworzenie w 1918 r. tzw. Błękitnej Armii (Armii gen. Józefa Hallera), do której zgłaszali się Polacy z Francji, jeńcy wcieleni wcześniej do wojsk niemieckich, austriackich jak i liczni ochotnicy z Ameryki.

Ale znajdują się tutaj także groby poległych w kampanii francuskiej oraz w 1944 r. podczas walk na froncie zachodnim. Wśród nich jest siedmiu polskich lotników.

Punktem centralnym cmentarza jest pomnik ku czci poległych, mający formę obelisku. Na tablicy zapisano w języku polskim: „Bohaterom Armii gen. Hallera i Odrodzonej Armii Polskiej we Francji w r. 1939 poległym za wolność Polski i Francji na polach Champanji w r. 1914-18 i 1939-45”.

Z historii cmentarza

W latach 30. drewniane pierwotnie krzyże zostały zastąpione przez krzyże betonowe. We września 1936 r. – jak podawała prasa – podczas wizyty we Francji,  gen. Edward Śmigły-Rydz, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych oraz gen. Maurice Gamelin złożyli wieńce na mogiłach na polskim cmentarzu wojskowym w Aubérive. Następnie odwiedzili pomnik-ossuarium „La Ferme de Navarin”.

Po drugiej wojnie na cmentarzu pochowano dalszych 256 żołnierzy, poległych i zmarłych w północno-wschodniej Francji w latach 1940-1945. W 1991 r., pomnik ku czci poległych w obu wojnach światowych, został odnowiony przez Federację byłych kombatantów polskich we Francji (Fédération des anciens combattants polonais en France). Z kolei w 2016 r. dokonano ponownej wymiany krzyży. Na nowych tabliczkach umieszczono poprawione i uzupełnione dane pochowanych żołnierzy.

Skrzydła husarskie i krzyż

Polski Cmentarz Wojenny w Grainville-Langannerie zlokalizowany jest 17 km od Caen. Na cmentarzu znajduje się 696 grobów, z czego 86 jest pustych, oznaczonych tabliczką „In Memoriam”. Pochowano tutaj żołnierzy 1 Dywizji Pancernej gen. dyw. Stanisława Maczka, a także żołnierzy Polskich Sił Powietrznych: 39 poległych w latach 1941-1944 i jednego lotnika Polskich Sił Powietrznych we Francji z 1940 r.

Wejścia strzegą wykute odznaki husarii, polskich jednostek wojskowych i krzyża Virtuti Militari, zaś główna aleja nekropolii zakończona jest pomnikiem, którego skrzydła symbolizują Orła Białego. Bryła zwieńczona jest stylizowaną postacią, symbolizującą waleczność i odwagę polskiego żołnierza. Pomnik, zaprojektowany przez Charlesa Gianferrari i Jacquesa Bertoux, odsłonięto w sierpniu 1954 r., w 10. rocznicę bitwy o Normandię. W uroczystości uczestniczyli bohaterowie tych walk, a wśród nich Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Anders i dowódca 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisław Maczek.

Odnaleziony kapral Chaniewski

Warto dodać, że cmentarz w Grainville-Langannerie jest jednym z siedmiu cmentarzy we Francji, którymi opiekuje się bezpośrednio państwo francuskie. Co roku na cmentarzu odbywają się tu dwie uroczystości. Jedna w czerwcu, w rocznicę sojuszniczego desantu na Normandię, druga w sierpniu, w rocznicę bitwy pod Falaise. Ceremonie organizują regionalne i krajowe stowarzyszenia kombatantów 1 Dywizji Pancernej.

W czerwcu 2020 r. odsłonięto tabliczkę na bezimiennym dotąd nagrobku kaprala Ryszarda Chaniewskiego, zidentyfikowanego po latach intensywnych poszukiwań. Kapral Chaniewski był mechanikiem-kierowcą czołgu w 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka. Zostały przeprowadzone przez pracowników Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

 

czytaj też:

Polski cmentarz wojskowy w Normandii >>>