Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

90 lat temu, 27 września 1928 r., obchodzono w Polsce dziesiątą rocznicę odzyskania niepodległości. Z tej okazji ustanowiono wówczas kilka odznaczeń, którymi honorowano zasłużonych w walce o odrodzenie państwa.

Mimo że w 1928 r. wciąż oficjalnie nie zdecydowano, która z dat będzie symbolicznie upamiętniać proces odzyskiwania niepodległości, to jej dziesiątą rocznicę celebrowano bardziej donośnie niż w latach wcześniejszych. Sprzyjały temu ustabilizowanie instytucji państwa oraz dobra sytuacja gospodarcza. Niebagatelne znaczenie miało również skupienie władzy w rękach Józefa Piłsudskiego oraz jego zwolenników. Pozwalało to na przyjęcie narracji o wyjątkowej roli Marszałka, czynu legionowego oraz dokonaniach całego obozu piłsudczykowskiego.

Dopiero w 1937 r. Sejm RP oficjalnie ustanowił państwowe obchody Święta Niepodległości. Ustawa z 23 kwietnia tego roku głosiła, że „11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Narodu w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości”.

Jednym z najważniejszych elementów obchodów w 1928 r. było ustanowienie odznaczeń przyznawanych osobom zasłużonym dla niepodległości. Jednym z nich był Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 27 września 1928 r. Było to odznaczenie wybite w brązie, na którym z jednej strony widniało popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego, a z drugiej oracz (jak zapisano w rozporządzeniu: „alegoria pracy”), pod nim zaś daty „1918–1928”. Medal był zawieszony na wstążce koloru chabrowego, tradycyjnym dla wielu polskich odznaczeń wojskowych i cywilnych. Miał być w hierarchii odznaczeń państwowych ustępować Medalowi Pamiątkowemu za Wojnę 1918–1921.

Medal przyznawano cywilom i wojskowym, którzy w okresie od 11 listopada 1918 do 11 listopada 1928 r. pełniąc nienagannie służbę państwową, wojskową lub cywilną, odbyli czynną służbę wojskową lub pełnili służbę w urzędach i instytucjach państwowych, samorządowych co najmniej przez pięć lat, licząc te służby łącznie. Prawo przyznawania medalu przysługiwało prezesowi Rady Ministrów i ministrom, którzy wręczali go urzędnikom swoich resortów, policjantom i wojskowym. Wytwórcą odznaczeń była Mennica Państwowa, a ich projektantem artysta malarz, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Mieczysław Kotarbiński. Był on również twórcą odznak Orderów Orła Białego i Polonia Restituta, Krzyża Niepodległości oraz buławy marszałkowskiej Józefa Piłsudskiego.

 

 

Do tradycji odznaczeń przyznawanych w rocznicę odzyskania niepodległości nawiązuje ustanowiony w sierpniu 2018 r. Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Będą nim honorowani wszyscy, którzy przyczynili się do odzyskania lub umacniania suwerenności Polski i wykazali się nienaganną służbą publiczno-cywilną lub wojskową, walczyli o niepodległość Polski, działali na rzecz przemian demokratycznych, zasłużyli się aktywną działalnością zawodową i społeczną, a także na polu nauki, literatury i sztuki.