Mark Twain i jego związki z Joanną d’Arc

Joanna d’Arc na koronacji Karola VII/Mark Twain (1907), fot. wikimedia (domena publiczna)

110 lat temu, 21 kwietnia 1910 r. zmarł amerykański pisarz pochodzenia szkockiego Mark Twain. Zostawił po sobie wiele uznanych dzieł, wśród których znajdują się m.in. “Przygody Tomka Sawyera”, “Przygody Hucka Finna” oraz “Książę i żebrak”. Być może nie wiemy, że pisarz utrzymywał koleżeńskie relacje z polsko-austriackim wynalazcą Janem Szczepanikiem, któremu poświęcił dwa utwory. Jeszcze więcej osób może nie wiedzieć, że ostatnią ukończoną powieścią Twaina, który uważał się za wolnomularza, była biografia jednej z najsłynniejszych francuskich świętych – Joanny d’Arc. Mark był zafascynowany jej osobą i rozczytywał się w materiałach jej poświęconych spędzając sporo czasu w Archiwum Narodowym Francji.

Pomiędzy datą śmierci Joanny d’Arc (1431 r.) a datą urodzin Marka Twaina (1835 r.) upłynęło kilka wieków. To jednak nie przeszkodziło w tym, żeby między pisarzem wolnomularzem i katolicką świętą (oficjalnie Joanna błogosławioną została w 1909 r., a świętą w 1920 r.) wywiązała się relacja, która w końcowym okresie życia Twaina zaowocowała powstaniem obszernej powieści-biografii Joanny, autorstwa właśnie Marka Twaina (naprawdę nazywał się Samuel Langhorne Clemens). To dość zaskakujące, że niewierzący pisarz spędzał bardzo wiele czasu na przygotowywaniu i pisaniu dzieła o Joannie i jej życiu; w celach badawczych przejrzał wielkie ilości pism pisanych po francusku i angielsku.

W jednym z artykułów na portalu Patheos.com (na który powołuje się portal Aleteia) czytamy, że zbieranie materiałów do książki o tzw. Dziewicy Orleańskiej zajęło aż 12 lat. Twain w swoich badaniach kładł szczególny nacisk na to jak to się stało, że po upływie lat i wieków Joanna zyskała tak wielką sławę, choć przecież zginęła jako heretyczka.

Podczas gdy wielu z nas mogło nawet nie mieć pojęcia o istnieniu powieści Twaina traktującej o Joannie d’Arc sam pisarz wyznał, że tę właśnie spośród swoich książek najbardziej lubi i uważa ją za najlepszą! W swoich wspomnieniach zdradził, że samo pisanie zajęło mu 2 lata (zbieranie materiałów jak wiemy trwało lat 12), a był to w jego odczuciu proces dający siedmiokrotnie większą satysfakcję niż w przypadku pozostałych powieści. Pisarz przypomniał, że inne swoje książki napisał praktycznie bez przygotowania, a ta pociągnęła za sobą prawie półtorej dekady prac. Mimo wszystko, jak widzimy, zdecydowanie było warto. Autorka jednej z recenzji powieści Twaina na portalu Histmag stwierdziła nawet, że gdyby nie to, iż Mark Twain był Amerykaninem, ostatnia powieść jego życia mogłaby z powodzeniem kandydować do miana francuskiej epopei narodowej.

Twain był nie tylko znanym pisarzem, ale także satyrykiem. W związku z tym zadbał o to, żeby jego powieść była możliwie najbardziej wiarygodna; dlatego też ukrył się za osobą niejakiego Louisa de Conte, a pełny tytuł dzieła brzmi: “Joanna d’Arc w osobistych wspomnieniach pana Louisa de Conte, jej giermka i sekretarza”. Czytelnicy zrozumieli, że ta książka to nie żadna nowa satyra czy fikcyjna opowieść, ale dzieło oparte na faktach. I rzeczywiście na faktach oparte było, choć nie stanowiło rzecz jasna skrupulatnego zapisu kronikarskiego. Książka może znaleźć uznanie w oczach zarówno miłośników historii jak i tych, którzy chcą poczytać ciekawą fabułę osadzoną w historii. Jak większość (albo nawet wszystkie) książki także i “Joanna d’Arc” Twaina nie jest wolna od błędów i niekonsekwencji. Warto jednak samemu sięgnąć po dzieło i po prostu wyrobić sobie własne zdanie.

Tak czy inaczej warto pamiętać, że autor m.in. “Przygód Tomka Sawyera” napisał też dzieło o katolickiej świętej, którą cenił i która jego, prezbiterianina, fascynowała. Łączyła ich piękna relacja literacko-duchowa, nieprawdaż?

Źródła informacji: pl.aleteia.org, histmag.org (tam można znaleźć recenzję książki Twaina o Joannie d’Arc), encyklopedia.pwn.pl