Georges Charpak – noblista polskiego pochodzenia

Georges Charpak w 2005, fot. Studio Harcourt derivative work, wikimedia (CC BY 3.0)

Skłodowska-Curie, Sienkiewicz, Reymont, Miłosz, Wałęsa, Rotblat, Szymborska – to raczej powszechnie znani polscy nobliści, których nazwiska już dzieci w szkołach uczą się wymawiać jednym tchem. Powinniśmy jednak pamiętać także o tych, którzy mieli znaczące związki z Polską albo polskie korzenie. Jedną z takich postaci jest Georges Charpak, urodzony w Dąbrownicy (dziś miejscowość na Ukrainie).

Georges Charpak (a właściwie Jerzy Charpak lub Szarpak) przyszedł na świat 1 sierpnia 1924 r. w żydowskiej rodzinie. Jako dziecko przebywał 2 lata w Palestynie, skąd wrócił z rodzicami do Polski. Gdy Jerzy miał 7 lub 8 lat, rodzicie wyjechali z synem do Francji.

W okresie II wojny światowej udzielał się w ruchu oporu. Za tę działalność władze rządu Vichy skazały go na 2 lata pozbawienia wolności. W swojej biografii ma również czas spędzony w niemieckim obozie zagłady w Dachau, gdzie przebywał w latach 1944 do 1945. Rok po zakończeniu wojny Jerzy otrzymał francuskie obywatelstwo. We Francji uczęszczał do szkół średnich w Montpellier oraz Paryżu.

Georges Charpak pasjonował się fizyką. W 1945 r. rozpoczął studia w École nationale supérieure des mines de Paris. Następnie podjął pracę w Collège de France w roli fizyka eksperymentalnego. Warto dodać, że współpracował tam z Fryderykiem Joliot-Curie, mężem córki Marii Skłodowskiej-Curie – Ireny. W 1959 r. został zatrudniony w słynnym ośrodku badawczym CERN (Europejska Organizacja Badań Jądrowych) na granicy Szwajcarii i Francji. Należał do Francuskiej Akademii Nauk. Pracował również jako wykładowca Wyższej Szkoły Fizyki i Chemii w Paryżu.

Pewną skazą na jego życiorysie jest aktywne udzielanie się we Francuskiej Partii Komunistycznej, z której jednak wystąpił w 1956 r. na znak protestu. Miało to związek z krwawym stłumieniem powstania węgierskiego.

1992 r. okazał się szczególnie ważny w jego karierze zawodowej. To właśnie wtedy przyznano mu Nagrodę Nobla z fizyki, a konkretnie za wkład w proces opracowywania tzw. detektorów cząstek.

Georges Charpak zmarł 29 września 2010 r. w Paryżu. Zapewne można go zaliczyć do światowej sławy naukowców, co potwierdza oczywiście uzyskanie Nagrody Nobla. Niemniej w Polsce raczej mało mówi się i pisze o tej wybitnej postaci. Charpak właściwie nie mówił po polsku. Poznał ten język jeszcze w czasach szkolnych, ale w późniejszym czasie potrafił już powiedzieć jedynie, że jest Francuzem i nie mówi po polsku. Co ciekawe, wypowiadał te słowa czystą polszczyzną…

Tak czy inaczej jako Polacy powinniśmy pamiętać o Jerzym Charpaku i zaliczać go do grona tych wszystkich, którzy złotymi zgłoskami zapisywali karty historii świata, a także bezpośrednio lub pośrednio Polski.

Materiały źródłowe: futura-sciences.com, tvn24.pl, polityka.pl, histmag.org, wmeritum.pl.