Biblia, czyli nowa ilustrowana encyklopedia dla nas wszystkich!

Znane wydawnictwo Bayard opublikowało w 2018r. encyklopedię pt. La Bible. Une encyclopédie contemporaine. Origines, Archéologie, Traductions, Découvertes (Biblia. Współczesna encyklopedia. Pochodzenie, Archeologia, Przekłady i Odkrycia), zbiorowe dzieło pod redakcją Benoît de Sagazan, redaktora naczelnego renomowanego francuskiego periodyku Le monde de la Bible. Wśród jej autorów odnajdujemy ponad pięćdziesięciu wybitnych międzynarodowych specjalistów biblistyki, archeologii i filologii biblijnej, m.in. Marie-Françoise Baslez, Françoise Briquel Chatonnet, George J. Brooke, Israel Finkelstein, David Hamidovic, Francis Joannès, Michael Langlois, Thierry Legrand, Daniel Marguerat, Joseph Mélèze Modrzejewski, Étienne Nodet, Michel Quesnel, Maurice Sartre, Folkert Siegert i Estelle Villeneuve, a także nieżyjących już znanych francuskich specjalistów badań biblijnych jak Pierre Bordreuil, ks. Jacques Briend i Charles Perrot.

Na wstępie redaktor Benoît de Sagazan nakreśla zakres teologiczny i filologiczny tego zbiorowego dzieła, które czerpie z artykułów publikowanych w ostatnich latach na łamach jednego z najlepszych periodyków biblijnych Le monde de la Bible. Encyklopedia La Bible ma na celu przybliży
dzisiejszemu czytelnikowi Pisma Świętego ogrom i kompleksowy charakter współczesnych badań biblistów, teologów i filologów oraz archeologów Starego i Nowego Testamentu. Dzieło zbiorowe stanowi naukową podróż do wnętrza Biblii w asyście najlepszych francuskich i światowych specjalistów, którzy pochylają się w klarowny sposób nad jej początkami, datowaniem i autorami ksiąg Starego i Nowego Testamentu w świetle nowych odkryć archeologii biblijnej, a zwłaszcza z perspektywy 70 lat publikacji i studiów najstarszych rękopisów Biblii znad Morza Martwego.
We wprowadzeniu Thomas Römer, profesor biblistyki w Collège de France, pisze o nowych odkryciach i hipotezach dotyczących początków Biblii hebrajskiej podkreślając ogromne znaczenie niezbędnych dziś badan archeologii rozległego obszaru biblijnego Bliskiego Wschodu, które niejednokrotnie potwierdzają źródła biblijne i wzbogacają naszą wiedzę o literackim i religijnym środowisku Starego Testamentu. Następnie autor wyjaśnia naukowe metody datowania najstarszych tekstów biblijnych i znaczenie studiów redakcji Pięcioksięgu, hebrajskiej Tory, powstałej pomiędzy Babilonem, Egiptem, Judeą i Samarią. Z kolei Fréderic Boyer, znany tłumacz i edytor Pisma Świętego, nakreśla zarys dziejów historyczno-literackich Biblii hebrajskiej oraz badań „kanonu” biblijnego. Badacz podkreśla także rosnące znaczenie współczesnych studiów nad starożytnymi językami biblijnymi, hebrajskim i aramejskim oraz greckim, które umożliwiają lepsze zrozumienie autorów Biblii i ich religijno-literackiego środowiska. Ten proces umożliwia, następnie, co raz lepsze zarówno naukowe edycje i tłumaczenia Biblii z języków oryginalnych i jej popularne wydania adresowane dla różnych wspólnot i kościołów oraz wiernych żydów i chrześcijan.

Encyklopedia składa się z czternastu tematycznych części, zbioru artykułów publikowanych w ostatnich latach we francuskim piśmie Le monde de la Bible. Każdy rozdział wprowadza czytelnika w świat interdyscyplinarnych badań. I tak, pierwsza część dotyczy współczesnej naukowej konfrontacji odkryć archeologii i tekstu Biblii, gdzie poznajemy historię i aktualne metody badan stratygraficznych, a także nowe konkluzje izraelskiego archeologa Israela Finkelsteina odnośnie korelacji pomiędzy wynikami wykopalisk archeologicznych na terenie biblijnego Izraela i powstania najstarszych ksiąg Pięcioksięgu. Części, druga i trzecia, traktują o naukowych badaniach dotyczących początków i związków Biblii ze starożytnymi cywilizacjami Babilonii i Egiptu, skupiając się na nowych wynikach studiów odnośnie epoki babilońskiej niewoli Żydów w VI wieku p. Ch., oraz postaci biblijnego patriarchy Mojżesza, a także pochodzenia Hebrajczyków oraz ich exodusu z Egiptu za czasów Ramzesa II. Analiza dotyczy również hipotez religii monoteistycznej w Egipcie w okresie amarneńskich rządów faraona Amenofisa IV Echnatona. Dalej w czwartej części, poznajemy rezultaty badań nad postaciami biblijnych patriarchów Abrahama i Mojżesza, a następnie naukowe poszukiwanie autorów Biblii hebrajskiej w okresie monarchii Izraela i niewoli babilońskiej. Historyczny proces powstawania Biblii Starego Testamentu jest tematem szóstej części ze szczególnym uwzględnieniem studiów nad strukturą i kanonem Biblii hebrajskiej, rozwojem pisma hebrajskiego i wynikami odkryć najstarszych rękopisów biblijnych w Qumran nad Morzem Martwym.
Kolejna cześć siódma jest poświęcona najstarszym manuskryptom Biblii hebrajskiej , gdzie omawia się kwestie m.in. różnic między tekstem oryginału i syntezy naukowej, miejsc największych odkryć rękopisów Biblii oraz najstarszych manuskryptów hebrajskich i greckich Starego Testamentu. Interesujące są także uwagi o historii edycji Biblii hebrajskiej od rękopisu do druku i znaczenia wprowadzenia nieistniejącego w antyku „przecinka” na interpretacje tekstu biblijnego. Następnie, ósma część jest analizą skomplikowanego procesu naukowego tłumaczenia Biblii hebrajskiej z języków oryginalnych – hebrajskiego, aramejskiego i greki. Ogromne znaczenie mają naukowe badania i edycje tzw. tekstu masoreckiego Biblii hebrajskiej i dzieł historyka żydowskiego Józefa Flawiusza z I wieku oraz starożytnych przekładów armeńskiego i łacińskiego. Biblia Aleksandryjska, zwana Septuagintą, oraz problematyka dziel Filona z Aleksandrii i judaizmu w epoce hellenistycznej jest przedmiotem studiów w kolejnej dziewiątej części, a w części dziesiątej poznajemy wyniki aktualnych badań nad historycznym procesem powstawania „kanonu” Biblii hebrajskiej ze szczególnym uwzględnieniem procesu powstania ksiąg Pięcioksięgu Samarytańskiego oraz studiów porównawczych z kanonem rękopisów Biblii odkrytych w Qumran.
Właśnie odkrycia rękopisów w Qumran nad Morzem Martwym i ich wpływ na badania Biblii hebrajskiej stanowią temat kolejnej części, a bilans 70 lat publikacji tych najstarszych manuskryptów Biblii, datowanych na okres III wiek p. Ch. – I wiek n.e., wskazuje na heterogeniczny charakter Biblioteki zwojów odkrytych w latach 1947-1956 w grotach w pobliżu ruin Khirbet Qumran. Tymczasem, publikacja w 2016 r. nowej kolekcji 23 rękopisów dowodzi, że ten element badań Biblii hebrajskiej i literatury intertestamentalnej wymaga jeszcze wielu badań. Ponadto, warto podkreślić dynamiczny rozwój nowych metod edycji i restytucji fragmentarycznych rękopisów za pomocą oprogramowania, analizy minearologicznej pergaminu, badan petrografii i datowania metodą węgla radioaktywnego C14.
Ostatnie trzy części Encyklopedii ukazują szerokie spektrum aktualnych badan nad korpusem Nowego Testamentu. Dwunasta prezentuje problem autorstwa Ewangelii i Listów Apostolskich skupiając się na historycznym procesie ich powstania od pierwszych listów apostolskich i tradycji ustnej aż do późnej ich redakcji pisemnej w końcu I wieku oraz na problemie analizy ich zróżnicowanego środowiska literacko-religijnego: wspólnoty jerozolimskiej (judeo-chrześcijaṅskiej), helleṅskiej oraz antiocheṅskiej. Ważnym problemem badań biblijnych jest kwestia tzw. źródła Q i jego wpływu na trzy ewangelie synoptyczne (Marka, Łukasza i Mateusza) oraz odmienny charakter czwartej ewangelii Jana. Kolejna cześć skupia się na procesie „kanonizacji” Nowego Testamentu. Na wstępie poznajemy listę najstarszych manuskryptόw pism korpusu pism Nowego Testamentu i historii pierwotnego Kościoła (Dzieje apostolskie ) oraz dalej wyniki studiów nad podobieństwami listόw apostoła Pawła i niektórych rękopisów z Qumran (Reguła wspólnoty). Dopełnieniem jest prezentacja listów Apostołów Jakuba i Piotra oraz gatunku literackiego Apokalipsy. Ostatnia część dotyczy ewangelii i literatury apokryficznej będącej wyrazem bogatej, zarówno ustnej i pisanej, tradycji chrześcijańskiej oraz pism gnostyckich, równoległych historycznie do kanonu ksiąg Nowego Testamentu. Ten kierunek badań biblijnych rozwija się obecnie bardzo dynamicznie.

Encyklopedia La Bible to znakomite kompendium wiedzy o aktualnych kierunkach badań biblijnych. Każdy, specjalista i czytelnik pragnący pogłębionej lektury Pisma Świętego, znajdzie tu odpowiedź oraz naukowe wskazówki na wiele pytań nurtujących nas współczesnych, dotyczących historii i wiarygodności ksiąg Biblii. Dodatek encyklopedyczny zawiera słownik, indeks i bibliografie, które okażą się zapewne przydatne do dalszych studiów biblijnych. Niezwykle staranna edycja, tej bogato ilustrowanej encyklopedii biblijnej powinna zadowolić licznych badaczy Starego i Nowego Testamentu, fundamentu naszej cywilizacji judeochrześcijańskiej. Gorąco polecam lekturę tej pożytecznej i bardzo przystępnie napisanej publikacji, której autorzy, wybitni specjaliści biblistyki, gwarantuje wysoki poziom naukowy.