80 lat temu w Paryżu powstał Uniwersytet Polski za Granicą

Siedziba PUNO w zachodnim Londynie, fot. Kerim44 - Praca własna, wikimedia (na licencji CC BY-SA 4.0)

1 grudnia 1939 r. z inicjatywy Oskara Haleckiego, zapomnianego w Polsce wybitnego historyka XX w., w Paryżu powołano do życia Uniwersytet Polski za Granicą. Dzięki powstaniu tego typu instytucji została zachowana ciągłość polskiego szkolnictwa wyższego, które podobnie jak wiele innych dziedzin życia społecznego poważnie ucierpiało na skutek wybuchu II wojny światowej. Warto przypomnieć najważniejsze fakty związane z działalnością Uniwersytetu Polskiego na francuskiej ziemi.

Wraz z wybuchem II wojny światowej już we wrześniu 1939 r. wielu przedstawicieli polskiej nauki musiało opuścić ojczyznę i szukać schronienia na obczyźnie. Było wśród nich ok. 80 profesorów i docentów, a także ok. 60 asystentów, którzy związali się z polską uczelnią na paryskiej ziemi.

Nowy rząd polski utworzony we Francji wielką wagę przywiązywał m.in. do edukacji, dlatego też za jeden z priorytetów uznali ciągłość szkolnictwa wyższego, którego przedstawiciele tak wiele wycierpieli w czasach zaborów i I wojny światowej, a teraz znów musieli stawić czoła największemu w dziejach konfliktowi.

Nim 1 grudnia 1939 r. uniwersytet oficjalnie rozpoczął swoją działalność już pod koniec września podjęto kroki zmierzające do jego utworzenia, a wśród osób je podejmujących na pierwszy plan wysunął się Oskar Halecki, bardzo ciekawa postać – oryginalny historyk, często cytowany, niestety trochę zapomniany w ojczyźnie. Kiedy Uniwersytet Polski zaczął funkcjonować, to właśnie Halecki został jego pierwszym rektorem.

Należy podkreślić znaczący wkład Republiki Francuskiej, która wspierała polski rząd w tworzeniu instytucji naukowej na swoim terytorium.

Bezpośrednio przed 1 grudnia w Bibliotece Polskiej w Paryżu powołano do życia Komitet Organizacyjny uniwersytetu, a pierwszego dnia ostatniego miesiąca roku 1939 r. w tejże Bibliotece uroczyście zainaugurowano Uniwersytet Polski za Granicą. Uroczystość uświetnił swoją obecnością rektor Uniwersytetu Paryskiego prof. Gustave Roussy. Na uwagę zasługuje również przybycie na inaugurację gen. Władysława Sikorskiego, który był reprezentantem rządu Polski jako jego premier, a zarazem Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych.

Nad finansami nowopowstałej instytucji czuwał Fundusz Kultury Narodowej.

Niestety po zaledwie niecałych dwóch semestrach Uniwersytet Polski musiał przerwać swoją działalność ze względu na zajęcie Paryża przez Niemców w czerwcu 1940 r. Brać uniwersytecka ewakuowała się do Londynu. Brytyjczycy podobnie jak Francuzi wspierali Polaków w tworzeniu struktur edukacyjnych. Warto zaznaczyć, że powoływali do życia polskie wydziały na własnych uczelniach. W 1949 r. doszło jednak do znaczącego wydarzenia – zainaugurowano działalność Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (PUNO), który funkcjonuje po dziś dzień. Jego przedstawiciele nie zapomnieli o korzeniach, które jak wiemy tkwiły w Paryżu. I choć paryska historia Polskiego Uniwersytetu zakończyła się stosunkowo szybko, trzeba o niej pamiętać, a szczególnie o tych, którzy ją tworzyli, jak np. Oskar Halecki (pracujący później w Londynie). To wspaniała spuścizna.

W tekście wykorzystano informacje zaczerpnięte m.in. z: dzieje.pl, puno.edu.pl, biuletynpolonistyczny.pl, ipn.gov.pl