Mistrz Sprawiedliwości z Qumrân a Jezus Chrystus

fot. pixabay.com

W znanej polskiej serii wydawniczej „Biblioteka Zwojów. Tło Nowego Testamentu” (The Enigma Press, Kraków-Mogilany 2024) pod redakcją śp. Jerzego Chmiela, Zdzisława J. Kapery i Stanisława Mędali ukazała polska edycja pracy pt. „Mistrz Sprawiedliwości a Jezus Chrystus”, której autorem jest wybitny francuski badacz Pisma Świętego i rękopisów biblijnych z Qumrân, ks. Jean CARMIGNAC (1914-1986).

Polski wydawca tej pracy, emerytowany archeolog i biblista oraz dyrektor The Enigma Press, dr Zdzisław Kapera z Instytutu Orientalistyki UJ w Krakowie, wyjaśnia we wstępie okoliczności z powodu których polska wersja tej znakomitej monografii biblijnej musiała poczekać niemal 40 lat, mimo że ks. Carmignac udzielił zgody na polską edycję książki już w połowie lat 80, a polskiego przekładu dokonał wówczas dr Wacław Raptak z Katedry Filologii Romańskiej UJ w Krakowie. Przy tej okazji polski edytor wspomina m.in. wizytę ks. Jeana Carmignaca w Polsce w 1985 r., kiedy ów znany francuski biblista i kumranolog wygłosił kilka okolicznościowych wykładów, w tym w siedzibie Komisji Orientalistycznej PAN i dla Seminarium Duchownego w Krakowie.

Następnie w obszernym wprowadzeniu (str. 9-30) dr Zdzisław. J. Kapera wyjaśnia ponadczsowe znaczenie i wartość naukową publikacji ks. Jeana Carmignaca na szerokim tle odkryć najstarszych rękopisów biblijnych w Qumrân w latach 1949-1956 i ówczesnych pierwszych dyskusji naukowych o wyjątkowej postaci tzw. Mistrza Sprawiedliwości znanego z tekstów znad Morza Martwego, zwłaszcza z tzw. „Peszeru do Księgi Habakuka”. Spory uczonych (m.in. prof. André Dupont-Sommera z Sorbony z o. Rolandem de Vaux, dyrektorem wykopalisk w Qumrân) o identyfikację Mistrza Sprawiedliwości wywołała publikacja książki Edmunda Wilsona pt. „The Scrolls from the Dead Sea” (Zwoje znad Morza Martwego, Londyn 1969), w której autor dokonał zestawienia tej postaci z Jezusem z Nazaretu, pisząc o Mistrzu Sprawiedliwości jako o przedchrześcijańskim „prototypie” Jezusa. Książka Edmunda Wilsona doczekała się także polskiego wydania („Odkrycia nad Morzem Martwym”, Książka i Wiedza, Warszawa 1963).

Autor książki „Mistrz Sprawiedliwości a Jezus Chrystus”, ks. Jean Carmignac odbył studia w Rzymie w latach 1934-1939, gdzie uzyskał licencjat w Papieskim Instytucie Biblijnym. W czasie II wojny światowej był wykładowcą Pisma Świętego w seminarium Saint-Dié w regionie Wogezów, a następnie uzyskał stypendium we francuskiej Szkole Biblijnej w Jerozolimie, gdzie mając kontakt z wydawcami odkrytych w okolicy Qumrân rękopisów biblijnych, sam opublikował studium o manuskrypcie kojarzonym ze wspólnotą esseńczyków tzw. „Regule Wojny”, odkrytym w pierwszej grocie w Qumrân. Właśnie w latach 50. pod wpływem sensacji wywołanej publikacją pracy Edmunda Wilsona i sensacyjnych wypowiedzi Johna Marco Allegro, jednego z angielskich pionierów odkryć i publikacji manuskryptów znad Morza Martwego, zespół wydawców rękopisów z Qumrân opublikował oficjalne sprostowanie „rewelacji” brytyjskiego badacza Allegro na temat identyfikacji Mistrza Sprawiedliwości z Qumrân z Jezusem Chrystusem. W odpowiedzi na tę polemikę badaczy o identyfikację Mistrza Sprawiedliwości z Jezusem, ks. Jean Carmignac opublikował swoją rozprawę pt. „Le Docteur de Justice et Jésus-Christ” (éd. Orante, Paris 1957), którą wydano także w Ameryce („Christ and the Teacher of Righteousness. The Evidence of the Dead Sea Scrolls”, 1962). Wśród największych jego krytyków należy wymienić francuskich badaczy André Dupont-Sommera (1900-1983), Johna Marco Allegro (1922-1988) i René Etiemble (1909-2002) oraz niektórych uczonych amerykańskich.

Postać „zagadkowego” Mistrza Sprawiedliwości z tekstów odkrytych w Qumrân i datowanych przed powstaniem chrześcijaństwa (II-I w. p.n.Ch.), wywołała serię szczegółowych badań i licznych publikacji w kwestii oryginalności, czy wręcz podważania mesjaństwa Jezusa Chrystusa i wczesnego Kościoła. Prezentowana tu książka ks. Jeana Carmignaca była zatem jedną z wielu publikacji z przełomu lat 50 i 60. XX wieku w ówczesnym nurcie polemiki o identyfikację postaci tzw. Mistrza Sprawiedliwości z Jezusem Chrystusem oraz wczesnego chrześcijaństwa z żydowskim ruchem esseńczyków identyfikowanych z osiedlem w Qumrân nad Morzem Martwym. Praca ks. Jeana Carmignaca, choć nie była cytowana przez Dupont-Sommera, sprawiła, że tezy profesora Sorbony uznano z czasem za błędną interpretację niekompletnego tekstu z Qumrân, więc ów francuski uczony powoli sam wycofywał się ze swojego skrajnego stanowiska odnośnie do identyfikacji Mistrza Sprawiedliwości z Jezusem Chrystusem. Niestety wielu innych badaczy nadal podtrzymywało pierwotne tezy Dupont-Sommera o esseńskich korzeniach wczesnego chrześcijaństwa, a w Polsce m.in. biblista i orientalista prof. Witold Tyloch i religioznawca prof. Henryk Chyliński.

Kilka uwag wyjaśnienia z aktualnej perspektywy XXI wieku odnośnie do prezentowanej tu cennej pracy ks. Jeana Carmignaca, która ukazuje jednak stan wczesnych badań nad literaturą biblijną odkrytą w Qumrân nad Morzem Martwym. Teoria „esseńska” odnośnie do identyfikacji mieszkańców osiedla w Khirbet Qumrân z żydowską wspólnotą esseńczyków, znaną z pism historyka z I wieku Józefa Flawiusza, mimo licznych prób jej podważenia nadal dominuje w nauce, choć często bywa modyfikowana. Wszystkie rękopisy odkryte w Qumrân, zostały już opublikowane w naukowej edycji „Discoveries in the Judaean Desert” (DJD) w latach 1955-2008 (40 tomów wydawnictwa Clarendon Press Oxford!), kończąc tzw. naukową „bitwę o zwoje”, czyli o pełną publikację tekstów znad Morza Martwego, co miało niebagatelny wpływ na koniec polemiki i zarzutów, że Kościół Katolicki rzekomo blokował edycję tych rękopisów biblijnych i wspólnoty esseńczyków, mających radykalnie podważyć dogmatykę chrześcijańską i postać samego Jezusa Chrystusa, identyfikowanego wcześniej z Mistrzem Sprawiedliwości. Takie poglądy uznaje się dziś za przestarzałe i nieoparte na literaturze z Qumrân.

W końcu należy też podkreślić, iż ogromną zasługą ks. Jeana Carmignaca było założenie w 1958 r. znanego i pierwszego na świecie francuskiego periodyku naukowego „Revue de Qumrân” poświęconego specjalnie odkryciom i badaniom literatury znad Morza Martwego. Warto tu przy okazji przypomnieć, że w 1990 r. z inicjatywy dra Zdzisława J. Kapery z UJ w Krakowie powstało drugie tego typu pismo w Polsce „The Qumran Chronicle”, a jako trzecie w roku 1994 r. zaczęło się ukazywać angielskie pismo „Dead Sea Discoveries” (Uniwersytet w Manchester). To dowód, że badania odkryć w Qumrân nad Morzem Martwym nadal cieszą się dużym zainteresowaniem nauk biblijnych i nadto pozwoliły na lepsze poznanie historii Biblii od czasu pierwszych odkryć biblijnych ponad 75 lat temu!

Zasadniczo praca ks. Carmignaca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy stanowi tezę autorską: czy Jezus Chrystus był naśladowcą Mistrza Sprawiedliwości (str.35-44), natomiast rozdział drugi (str. 45-82) jest naukowym porównaniem osobowości Chrystusa i Mistrza Sprawiedliwości. Autor skupia się tutaj na analizie następujących wartości teologicznych i filologicznych jak wcielenie, mesjańskość, boskość i zmartwychwstanie. W rozdziale trzecim (str. 83-107) autor porównuje działalność Chrystusa i Mistrza Sprawiedliwości, a rozdział czwarty (str. 111-134) poświęcono własnym świadectwom Mistrza Sprawiedliwości w niektórych tekstach z Qumrân (Reguła Wspólnoty i Hymny). Książkę uzupełnia Indeks cytowanych autorów (str. 139-141) oraz lista publikacji polskiej oficyny The Enigma Press w serii „Biblioteka Zwojów. Tło Nowego Testamentu” (17 tomów 1994-2024).

 

czytaj też:

Atlas krajów biblijnych, czyli rzecz o geografii Pisma Świętego >>>