Boże Narodzenie – czy pamiętamy o tych zwyczajach?

fot. pixabay.com

Święta Bożego Narodzenia, zwane również Narodzeniem Pańskim, to w tradycji chrześcijańskiej święta upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa. To najbardziej rodzinne święta w całym roku, które są obchodzone zarówno przez wierzących, jak i niewierzących. Jakie są najważniejsze zwyczaje i tradycje tego czasu?

Boże Narodzenie w tradycji chrześcijańskiej to święto upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa, które obchodzimy 25 grudnia. Poprzedzone jest czasem adwentu, czyli radosnego oczekiwania na przyjście na świat Bożego Dzieciątka. Jest to również ważne święto w Kościołach wschodnich, głównie w Cerkwi grekokatolickiej i Kościele prawosławnym, w których Boże Narodzenie przypada na 25 grudnia kalendarza juliańskiego, tzn. obecnie 7 stycznia kalendarza gregoriańskiego.

Wigilia rodzinna

Święta Bożego Narodzenia zaczynają się od dnia poprzedzającego rocznicę narodzin Jezusa, czyli Wigilii, która przypada w wieczór 24 grudnia. Najważniejszym punktem tego dnia jest uroczysta kolacja, zwana wieczerzą wigilijną, do której tradycyjnie zasiada się po tym, jak na niebie rozbłyśnie pierwsza gwiazdka. Symbolizuje ona gwiazdę, która przyprowadziła Trzech Mędrców do stajenki betlejemskiej, w której narodził się Zbawiciel.

W Polsce tę szczególną kolację spędza się w rodzinnym gronie. Głębokie przeżycie tego wieczoru jednoczy każdą rodzinę i pozostawia wiele miłych wspomnień. Niemal w każdym domu ubiera się choinkę, pod którą często ustawia się żłóbek z figurą Dzieciątka Jezus, dla upamiętnienia narodzenia Pana Jezusa w Betlejem. Stół nakrywany jest białym obrusem, pod którym zgodnie z tradycją umieszcza się siano. W centralnym miejscu stołu, wśród wielu przygotowanych specjalnie na tę okazję postnych potraw, których zgodnie z tradycją powinno być aż 12, znajduje się opłatek, Pismo Święte i zapalona świeca jako znak przychodzącego na ziemię Jezusa.

Modlitwa, opłatek, puste miejsce przy stole

Wieczerza wigilijna rozpoczyna się wspólną modlitwą, najczyściej odczytaniem fragmentu z Ewangelii  o narodzeniu Pana Jezusa, a następnie głowa rodziny lub najstarsza osoba wśród zebranych podaje wszystkim opłatek, by wzajemnie się nim przełamać. Ten wzruszający moment to nie tylko czas na składanie życzeń, ale także symboliczny gest przebaczenia urazów, jakie często nosimy w swoim sercu. Po życzeniach wszyscy zasiadają do stołu.

Tradycyjnie jedno miejsce przy stole zostawiamy wolne, aby wyrazić pamięć o naszych bliskich, którzy w tym czasie nie mogą być z nami. To także znak więzi ze zmarłymi z naszych rodzin, a także gotowości zaproszenia na wieczerzę wigilijną samotnej osoby. Sens wolnego miejsca przy stole najpełniej wyraża się wtedy, gdy zostanie ono zapełnione – dlatego warto wcześniej pomyśleć o zaproszeniu do stołu samotnego sąsiada lub ubogiego człowieka.

Kolędy, prezenty, Pasterka

Jedną z tradycji bożonarodzeniowych jest śpiewanie kolęd, dzięki którym podkreślamy, co tak naprawdę jest ważne w tych świątecznych dniach, a wspólne kolędowanie z rodziną sprawia, że w domu gości jeszcze większa radość. W kościele katolickim kolędy śpiewa się od mszy świętej w nocy z 24 na 25 grudnia, czyli od Pasterki do święta Chrztu Pańskiego – pierwszej niedzieli po 6 stycznia. Choć w polskiej tradycji dopuszczalne jest wykonywanie ich do 2 lutego.

W Wigilię nie może również zabraknąć prezentów, na które przede wszystkim czekają najmłodsi. Powszechna praktyka wzajemnego obdarowywania się prezentami, w tym zwłaszcza dzieci, z okazji świąt Bożego Narodzenia związana była pierwotnie z kultem i życiorysem św. Mikołaja, biskupa diecezji Bari, wielkiego jałmużnika żyjącego w IV w. Jego niezwykła hojność, szczodrobliwość, troska o biednych stały się symbolem i uosobieniem miłości do każdego bliźniego. Dlatego prezentami zazwyczaj obdarowuje Święty Mikołaj, choć w zależności od regionu może być to Dzieciątko, Aniołek lub Gwiazdor.

Zwieńczeniem wieczerzy wigilijnej jest uroczysta Msza Pasterska, zwaną również Pasterką, która odprawiana jest w nocy (najczęściej o północy lub w godzinach wieczornych) z 24 na 25 grudnia. Pasterka upamiętnia oczekiwanie i modlitwę pasterzy zmierzających do Betlejem. W Polsce jest też jedną z najważniejszych świątecznych tradycji, podczas której wierni obchodzą narodzenie Pana Jezusa.

Następny dzień – 25 grudnia – jest nazywany Bożym Narodzeniem, a 26 grudnia to w Polsce drugi dzień świąt obchodzony na pamiątkę św. Szczepana, pierwszego męczennika za wiarę chrześcijańską.