243. lata temu urodził się Piotr Bontemps – zapomniany oficer

Napoleon pod Borodino, wikimedia (domena publiczna)

Lista osób związanych jednocześnie z Polską i Francją jest długa. Ciągle jednak wiele nazwisk nie znalazło się na niej albo po prostu nie są wystarczająco rozpoznawalne. Jest wśród nich Bontemps, Piotr Bontemps. Warto poświęcić mu trochę uwagi.

Pierre Charles François Bontemps (pol. Piotr Karol Franciszek Bontemps) urodził się 3 listopada 1777 r. w Paryżu, gdzie w 1796 r. ukończył École Polytechnique. Był synem Pierre’a Françoisa Bontempsa oraz Jeanne Marguerite Maury. Ojciec przyszłego generała zajmował się stolarką. Oprócz syna państwo Bontemps mieli też trzy córki.

Bontemps brał udział w wielu kampaniach armii napoleońskiej przeciwko Austrii, Prusom i Rosji. W roku 1809 r. ten francuski oficer został dyrektorem artylerii w siłach zbrojnych Księstwa Warszawskiego. Wraz z nim w armii księstwa znaleźli się też inni Francuzi, którzy głównie służyli radą i swoją wiedzą z zakresu wojskowości. Piotr Bontemps był jednym z uczestników wyprawy Napoleona na Moskwę (1812), a także walczył pod Lipskiem (1813) oraz Hanau (1813). Na polach walki wsławiał się bohaterskimi czynami. Otrzymał m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Wojskowego Księstwa Warszawskiego (Virtuti Militari). Mimo propozycji powrotu do Francji sprawy potoczyły się tak, iż Bontemps osiadł na dobre nad Wisłą.

Od roku 1818 Bontemps pełnił funkcję Dyrektora Materiałów Artyleryjskich i Arsenału w armii Królestwa Polskiego. Trzy lata później osiadł w majątku Gulczewo pod Płockiem. W 1822 r. Bontemps został generałem i stanął na czele Korpusu Rakietników. Przystąpił do loży masońskiej.

30.08.1822 r. – w ramach Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego sformowano I Polski Korpus Rakietników, którego dowódcą został gen. Piotr Bontemps. pic.twitter.com/Sv87uHhwq9

— Historia Fotografią Pisana (@Jan34733995) August 30, 2020

O talentach i postawie Bontempsa świadczy przykładowo opinia wydana o nim przez Naczelnego Wodza Wojska Polskiego, księcia Konstantego, przesłana carowi Mikołajowi I (pisownia z epoki, 1826 r.):

Bontemps, generał brygady, naczelnik materiałów artyleryjskich. Nadzwyczaj rozumny i przenikający wszystko oficer; doskonale obeznany z naukową, teoretyczną i praktyczną częścią artyleryi; stanowczo rozwiązujący wszelkie kwestye. Do tych zalet wojskowych umie on dołączyć nadzwyczaj taktowne obejście się z ludźmi i popularność. On to był wybrany przez zmarłego cesarza Francuzów i posłany do Polski. W artyleryi jest moją prawą ręką. Potrafi zawsze zasłużyć na jak największe zaufanie zwierzchności.

Ciekawe, że niektórzy nazywali generała Piotra kowalem, co związane było prawdopodobnie z jego osobistym zaangażowaniem w odlewanie armat.

W czasach powstania listopadowego gen. Piotr Bontemps w znacznym stopniu przyczynił się do poprawy przemysłu obronnego na ziemiach polskich. Podobnie jak wielu przedstawicieli generalicji początkowo nie był zbyt wielkim entuzjastą walk z Rosją. Do pewnego stopnia wszedł w konflikt z ludnością Warszawy, która za nim nie przepadała. Gdy jednak doszło już do wybuchu powstania, generał Piotr oddał nowej ojczyźnie wielkie przysługi. Po zakończeniu powstańczych zmagań Francuz służący w Polsce złożył przysięgę rosyjskiemu carowi. Tym samym został carskim generałem.

W sierpniu 1840 r. Bontemps brał udział w ćwiczeniach z pociskami zapalającymi na poligonie pod Petersburgiem. Na skutek nieszczęśliwego zdarzenia został poważnie ranny, co przyczyniło się do jego śmierci 21 sierpnia 1840 r.

Żona generała, Róża Eleonora z domu Monfreulle, postanowiła sprowadzić ciało męża do Polski. Tak też uczyniła. Spoczęło ono w podziemiach nieistniejącego dziś kościoła w Imienlnicy pod Płockiem. Został on rozebrany w 1935 r. Nadmieńmy, że państwo Bontemps mieli na pewno córkę i dwóch synów, choć niektóre źródła wymieniają jeszcze jednego syna, ale jego istnienia nie potwierdzono.

W 2013 r. grupa archeologów z Muzeum Mazowieckiego postanowiła przeprowadzić na tym terenie badania wykopaliskowe. W trakcie prac odkryto poważnie zniszczoną kryptę dawnego kościoła wraz z dwiema trumnami – gen. Bontempsa oraz jego żony, która zmarła w 1853 r. W 2014 r. zorganizowano powtórny pochówek zapomnianemu oficerowi trzech armii i jego żonie. Szczątki spoczęły w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Płocku-Imielnicy. Te wydarzenia z lat 2013 i 2014 przyczyniły się do odkrycia na nowo życiorysów generała trzech krajów i jego żony, który przez tak wiele lat pozostawał zapomniany i dziś jeszcze nie jest wystarczająco rozpoznawalny. Możemy mieć różne zdanie na temat Bontempsa i jego późniejszej służby dla rosyjskiego zaborcy, ale nie można mu odmówić licznych zasług jakimi wsławił się w służbie Polsce, choć jak podają przekazy jego rodziny, nigdy nie nauczył się mówić po polsku.

Oprócz wspomnianego wyżej Krzyża Kawalerskiego Orderu Wojskowego Księstwa Warszawskiego (Virtuti Militari) Bontemps miał na swoim koncie wiele innych odznaczeń polskich i francuskich, m.in.: Krzyż Kawalerski i Oficerski Legii Honorowej, ordery świętych Anny, Włodzimierza i Stanisława.

Zakończmy cytatem autorstwa Józefa Bema, bliskiego współpracownika Bontempsa, który również nie szczędził uznania i pochwał generałowi pochodzącemu z Paryża, a mocno związanemu także z Polską (pisownia z epoki, J. Bem, O Ludwisarni Warszawskiey, „Gazeta Warszawska” 1831, nr 175, s. 1431):

Każdy przeto łatwo poymie, iak wielką zasługę maią w kraiu i w narodzie, tak Dyrektor artylleryi Jenerał Bontemps iako i Officerowie pod iego rozkazami pracujący. (…) Jch to nadzwyczayney czynności i poświęceniu się winniśmy to co mamy, to iest dobre armaty, które iuż teraz ciągle z arsenału wychodzić mogą (…)”.

Piękne słowa.

Źródło informacji wykorzystanych w tekście: Tomasz Kordala, Piotr Bontemps (1777–1840) – żołnierz w służbie trzech narodów, Część I, Niepodległość i Pamięć 24/4 (60), 17-38, bazhum.muzhp.pl (również źródło cytatów)

Czytaj też:

PolskiFR na wakacjach 2 #2 | Na moście imienia króla Polski w Paryżu >>> 

Exposition “Pierre Bontemps, le général de l’armée polonaise” >>>