150 lat temu w Rapperswilu w Szwajcarii rozpoczęło działalność Muzeum Polskie

https://polenmuseum.ch

23 października 1870 r. rozpoczęło działalność Muzeum Polskie w Rapperswilu, założone przez emigranta Władysława hr. Broël-Platera, przy wsparciu środowisk szwajcarskich związanych z pisarzem Gotfrydem Kellerem. Polskie Muzeum Narodowe w Rapperswilu i jego stale powiększająca się dzięki darom z całego świata kolekcja, stało się centrum polskiej diaspory, koordynującym również szereg działań zmierzających do odzyskania przez Polskę niepodległości.

Po odzyskaniu niepodległości zbiory rapperswilskie w roku 1927 przewieziono do Warszawy. Niestety podczas II wojny światowej zostały niemal w całości zniszczone. Niewielka liczba obiektów zachowała się w Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Literatury oraz na Zamku Królewskim w Warszawie.

W 1936 r. otwarta została ekspozycja drugiego Muzeum Polskiego. Prezentowane były osiągnięcia kulturalne i gospodarcze. Do zamknięcia tej placówki, funkcjonującej jako Muzeum Polski Współczesnej doszło w roku 1952, na skutek działań przedstawicieli komunistycznego rządu PRL. Zbiory przewieziono do kraju.

W odpowiedzi na likwidację polskiego muzeum w styczniu 1954 r. powstało polsko-szwajcarskie „Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu”. Jego twórcami byli Szwajcarzy oraz polscy emigranci nie akceptujący władzy komunistycznej w Polsce. Dzięki zabiegom Towarzystwa w 1975 r. zostało otwarte na zamku obecnie działające, trzecie już Muzeum Polskie w Rapperswilu.

W latach 2006-2013 z funduszy Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” oraz z budżetu Departamentu Dziedzictwa Kulturowego (obecnie Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych) dofinansowano prace inwentaryzacyjne i katalogowe zbiorów artystycznych i spuścizn archiwalnych, opracowania naukowe zasobów (publikacja katalogów) oraz działania konserwatorskie (m.in. Kolumny Barskiej – Polskiej Kolumnie Wolności z 1868 r., a także nagrobka Władysława i Karoliny Platerów oraz Henryka Bukowskiego), przedsięwzięcia kulturalne, naukowe i edukacyjne o zasięgu międzynarodowym (m.in. konferencje z cyklu „Duchowe źródła Europy” poświęcone wybitnym przedstawicielom polskich elit intelektualnych Emigracji oraz znaczącym wydarzeniom historycznym).

Przy ścisłej współpracy z ekspertami polskich instytucji kultury przeprowadzono badania dotyczące m.in. archiwum Karola i Michała hr. Potulickich. Sporządzono także dokumentację oraz karty inwentaryzacyjne obrazów autorstwa Rolfa Lipskiego, przekazanych przez rodzinę malarza na rzecz Muzeum. Dokonana została weryfikacja rycin z unikalnych zbiorów Romana Umiastowskiego i profesjonalna dokumentacja fotograficzna (do ewentualnego druku w katalogu). Zakończono ostatni etap inwentaryzacji zbioru starodruków wraz z ich dokumentacją fotograficzną, z możliwością wykorzystania w katalogu zbiorów.

Kontynuowane były prace dokumentacyjne zbioru grafik (m. in. kolekcja Tadeusza Szmitkowskiego, 1906-1983). Przeprowadzono archiwizację spuścizny po dr Alfredzie Loepfe (1913-1981), którego prywatne archiwum zostało przekazane w darze Muzeum Polskiemu w Rapperswilu, w lutym 2007 r. ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego możliwa była realizacja dwóch poważnych przedsięwzięć merytorycznych.

Oprócz „Inwentaryzacji zasobów Muzeum Polskiego w Rapperswilu” przygotowano tak mocno postulowane „Opracowanie projektu modernizacji ekspozycji Muzeum Polskiego w Rapperswilu”, zgodne z kompleksową koncepcją użytkowania zamku, obejmującą też Muzeum Polskie. Powstała koncepcja przedsięwzięcia, scenariusz ekspozycji muzealnej, udźwiękowiony film prezentujący projekt multimedialny zmodernizowanej wystawy (animacja z wykorzystaniem, m.in. wizualizacji i rysunków dot. projektu organizacji przestrzennej wystawy, koncepcji grafiki wystawy i opisów obiektów, zabudowy wystawienniczej i prac adaptacyjnych, koncepcji oświetlenia itd. w wersji polskiej i niemieckiej. Koncepcja nowej wystawy oraz jej kompleksowy projekt multimedialny są gotowe do realizacji od 2013 r. Pozostałe do wykonania działania o charakterze merytorycznym i technicznym (w tym montaż wystawy) uzależnione są od stanowiska strony szwajcarskiej.

Ważnym wydarzeniem dla Muzeum Polskiego w Rapperswilu był powrót w 2014 r. zaginionych obrazów Hanny Weynerowskiej „Kali” (1918-1998), absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1939), żołnierza Armii Krajowej, uczestniczki powstania warszawskiego, jednej z najbardziej cenionych polskich malarek współczesnych, działającej z dużym powodzeniem poza granicami kraju: w Belgii, Kanadzie, od 1953 r. w Stanach Zjednoczonych.

Na mocy zapisu testamentowego z czerwca 1988 r., artystka przekazała w darze Muzeum Polskiemu w Rapperswilu kolekcję 90 swoich obrazów przechowywanych w willi w San Francisco. Jednak po jej śmierci dzieła te nigdy nie dotarły do miejsca przeznaczenia. Muzeum Polskie w Raperswilu zwróciło się w 2010 r. do MKiDN z prośbą o pomoc w poszukiwaniu i odzyskaniu obrazów. Szczęśliwy powrót zaginionych obrazów do Muzeum Polskiego w Rapperswilu był efektem intensywnych działań MKiDN prowadzonych w ścisłej współpracy z Biurem FBI w Polsce.

Obecna trudna i złożona sytuacja Muzeum Polskiego w Raperswilu jest dobrze znana Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP oraz systematycznie monitorowana. Od kilku lat prowadzone są intensywne starania w celu zapewnienia optymalnych warunków dalszego trwania Muzeum w jego historycznej siedzibie na zamku rapperswilskim, najbardziej rozpoznawalnym symbolu polskiej Emigracji. Zostały one zintensyfikowane od 2008 r., gdy perspektywa zagrożenia bytu Muzeum Polskiego wywołała wiele emocji jednocząc środowiska działające na rzecz zachowania polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Ze względu na oczywistą rangę sprawy, w rozwiązanie problemu zaangażowało się Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundacja Libertas (powołana w roku 1978 przez Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego ma na celu pozyskiwanie środków na rozwój i utrzymanie Muzeum Polskiego), a także Ministerstwo Spraw Zagranicznych z Ambasadą RP w Bernie, Sejm i Senat RP, międzynarodowe środowiska twórcze i polonijne.

Źródło: MNiDK