100 lat temu ustalano w Paryżu powojenne granice Polski

Tzw. linia Dmowskiego, granice Rzeczypospolitej postulowane przez Romana Dmowskiego na konferencji pokojowej w Paryżu (1919) / Wikipedia

100 lat temu, 29 stycznia 1919 roku przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego Roman Dmowski, przedstawił na konferencji w Paryżu polskie postulaty dotyczące przebiegu granicy polskiej po I wojnie światowej. Tego samego dnia Stany Zjednoczone uznały niepodległość Polski i nawiązały z nią stosunki dyplomatyczne.

Komitet Narodowy Polski w Paryżu był polską organizacją polityczną założoną 15 sierpnia 1917 roku w Lozannie przez Romana Dmowskiego. KNP działał w latach 1917–1919, a jego celem była odbudowa państwa polskiego przy pomocy państw Ententy. Komitet organizował też Armię Polską we Francji.

Rządy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch uznawały Komitet za namiastkę rządu polskiego na emigracji i przedstawicielstwo interesów Polski.

W styczniu 1919 roku, w oparciu o porozumienie polityczne Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z Romanem Dmowskim, KNP stał się oficjalnym reprezentantem rządu RP na paryską konferencję pokojową. Ta została zorganizowana po zakończeniu I wojny światowej i trwała od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Udział w niej brało 27 zwycięskich państw, które ustaliły nowy ład polityczny.

Rola Dmowskiego

Pełnomocnikiem Polski został Roman Dmowski. 29 stycznia 1919 roku na posiedzeniu Rady Dziesięciu, wygłosił pięciogodzinne exposé dotyczące polskich żądań. Sam przekładał je od razu na język angielski i francuski, ponieważ nie ufał obcym tłumaczom, którzy wcześniej niedokładnie tłumaczyli jego słowa.

Rozpatrzeniem polskich wniosków zajęła się Komisja Terytorialna pod przewodnictwem byłego ambasadora Francji w Berlinie Jules’a Cambona. W liście do niego z 25 lutego Roman Dmowski tak przedstawiał polskie stanowisko:

"Jako punkt wyjścia naszych uwag przyjmujemy rok 1772, czyli datę pierwszego rozbioru i za nasze najświętsze prawo uważamy odzyskanie tego, co wyrwały nam przemocą państwa dzisiaj w gruzach leżące. Jednocześnie nie mamy bynajmniej zamiaru korzystać z tego prawa w całej rozciągłości. Zdajemy sobie sprawę najzupełniej, że przez te 150 lat ubiegłych od rozbioru Polski na naszych kresach wschodnich zaszły zmiany, z którymi liczyć się musimy" (A. Czubiński "Historia Polski XX wieku")

Kilka dni później Dmowski skierował do Komisji Terytorialnej dwie noty: o granicach zachodnich Polski i granicach wschodnich.

Po przyjeździe do Paryża premiera Ignacego Jana Paderewskiego, który objął główną rolę w negocjacjach, Dmowski zszedł na drugi plan. 28 czerwca 1919 roku w sali zwierciadlanej Wersalu wraz z Paderewskim podpisał traktat wersalski, przywracający formalnie Polskę na mapę Europy.

USA uznały Polskę

Ostatecznie uznano granice Polski wraz z Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim. Nakazano też referendum na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku w sprawie przyłączenia do Polski oraz ustanowienie Wolnego Miasta Gdańsk.

W dniu exposé Dmowskiego 29 stycznia 1919 roku, Stany Zjednoczone uznały niepodległość Polski. Był to początek stosunków dyplomatycznych z Polską.

Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson przedstawił Kongresowi w swoim orędziu program pokojowy, zawierający zasady powojennego ładu. Program, nazywany Czternastoma Punktami, w 13. punkcie dotyczył niepodległości Polski, którą Wilson zainteresował się za sprawą koncertującego w USA Paderewskiego.

"Należy stworzyć niezawisłe państwo polskie, które winno obejmować terytoria zamieszkane przez ludność niezaprzeczalnie polską, któremu należy zapewnić swobodny i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym" - głosił trzynasty punkt.

Polska w koncepcji Wilsona miała być małym państwem, bo ograniczonym do ziem zamieszkałych przez „ludność bezspornie polską”, a więc najwyraźniej nie obejmującym terytoriów mieszanych etnicznie. W punkcie 13. była też mowa o „dostępie do morza”.

Źródło: wikipedia , dzieje.pl